Αντιγήρανση-αντισταθείτε στο γήρας

Γράφτηκε από τον
Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(4 ψήφοι)

Όλοι πλέον γνωρίζουμε τι είναι το DNA και τα χρωμοσώματα. Λίγοι όμως γνωρίζουμε τι είναι τα τελομερή. Τα τελομερή αποτελούν τα τμήματα που εντοπίζονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων μας κι είναι υπεύθυνα για την προστασία του DNA, του γενετικού μας δηλαδή κώδικα, από τη φθορά.

Τα τελομερή έχουν παρομοιαστεί σαν το προστατευτικό άκρο στα κορδόνια των παπουτσιών που δεν τα αφήνει να ξεφτίσουν. Χωρίς τα τελομερή, το DNA μας καταστρέφεται και τα κύτταρά μας δυσλειτουργούν. Τα ανθρώπινα κύτταρα ξεκινούν κατά τη σύλληψη με ένα μέσο μήκος τελομερών 15.000 βάσεων (μονάδα μέτρησης του μήκους των τελομερών, base pairs). Στη διάρκεια της εμβρυϊκής περιόδου και λόγω του υψηλού ρυθμού κυτταρικής αντιγραφής, χάνεται  ένα μεγάλο μέρος από το ολικό μήκος των τελομερών.

Έτσι, στη γέννηση το μέσο μήκος των τελομερών είναι 10.000 βάσεις. Στην ηλικία των 20 ετών το μέσο μήκος των τελομερών μας είναι περίπου 8.000 βάσεις. Συνεχίζουμε να χάνουμε 35-150 βάσεις ανά έτος μέχρι να φτάσουμε σε ένα επίπεδο μικρότερο των 4500 βάσεων, όπου το DNA γίνεται ιδιαίτερα ασταθές και οι πιθανότητες για την εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων υγείας και θανάτου αυξάνονται σημαντικά. Αυτός είναι ο βασικός μηχανισμός που επιφέρει το γήρας στον άνθρωπο. Η κυτταρική αυτή γήρανση εκφράζεται με πλήθος συμπτωμάτων. Τα μαλλιά μας γίνονται όλο και πιο άσπρα, χάνεται ολοένα και περισσότερο η ελαστικότητα του δέρματος και το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί. Ταυτόχρονα, η κυτταρική γήρανση εμφανίζεται με τη μορφή χρονίων παθήσεων όπως καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη τύπου ΙΙ,. όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια, , η οστεοπόρωση, η αρτηριοσκλήρυνση, η πνευμονική ίνωση καθώς και με πρόωρη θνησιμότητα.

Μερικά κύτταρα, όπως αυτά που βρίσκονται στο δέρμα, τα μαλλιά και το ανοσοποιητικό σύστημα, επηρεάζονται πιο πολύ από το «κόντεμα» των τελομερών επειδή αναπαράγονται περισσότερο και συχνότερα

Το μήκος των τελομερών αποτελεί έναν από τους πιο σχετικούς και ακριβείς βιοδείκτες που σχετίζονται με τη γήρανση του οργανισμού. Η ικανότητα να διατηρήσει κάποιος μεγαλύτερα τελομερή σχετίζεται με μικρότερη βιολογική ηλικία και επιβράδυνση της εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Ταυτόχρονα, η βιολογική μας ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο στο ρυθμό γήρανσης του σώματος μας. Πρόκειται για την ηλικία που δεν καθορίζεται από το ημερολόγιο του χρόνου, όπως η χρονολογική, αλλά προσδιορίζεται με βάση τις λειτουργίες του σώματος μας, από τη συνολική κατάσταση της υγείας μας και από το μήκος των Τελομερών.

 Το 2009 το Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε στους  E. Blackburn, C. Greider, J. Szosak. Οι επιστήμονες αυτοί επιβραβεύτηκαν για τις ανακαλύψεις τους στη βιολογία των τελομερών και στους μηχανισμούς γήρατος. Παλαιότερα, επικρατούσε εσφαλμένα η εντύπωση ότι γερνάμε με την πάροδο των ετών λόγω του ότι συσσωρεύονται βλάβες σε επίπεδο κυττάρων, ιστών και οργάνων. Ωστόσο, οι ανακαλύψεις αυτές ανέτρεψαν τα δεδομένα και μας έκαναν να συνειδητοποιήσουμε ότι τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. 

Η μακροβιότητα μας και το μήκος των τελομερών μας, εξαρτώνται από τα γονίδια μας, από τον τρόπο ζωής μας, την αισιοδοξία ή απαισιοδοξία μας, το περιβάλλον που ζούμε και τα καλά ή κακά που συμβαίνουν στη ζωή μας.

Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι ίδιο μήκος τελομερών γιατί το μήκος τους καθορίζεται εν μέρει κληρονομικά και εν μέρει επιγενετικα από εξωγενείς αιτίες όπως το οξειδωτικό stress

Το ένζυμο της Τελομεράσης 

Τόσο η δημιουργία όσο και η διατήρηση των τελομερών επιτυγχάνονται μέσω της δράσης ενός ενζύμου, το οποίο είναι γνωστό ως τελομεράση. Τα τελευταία έτη έχει υποστηριχθεί ότι τα τελομερή και η τελομεράση αποτελούν τη βασική αιτία πρόκλησης διάφορων Χρόνιων

Η τελομεράση αποτελεί ένα ένζυμο, το οποίο είναι ικανό να επιμηκύνει τα τελομερή, να επιβραδύνει και είναι πιθανό να αναστέλλει τη γήρανση των κυττάρων.
 Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να συμβάλλει στην εξασφάλιση της υγείας των τελομερών και συνεπώς να προσκομίσει στον οργανισμό μας αντιγηραντικά οφέλη. Επιπλέον, η ενεργοποίηση του ενζύμου της τελομεράσης μπορεί να συνδράμει στη σταθεροποίηση και στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος

Πρόσφατες έρευνες μας δείχνουν ότι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μας επηρεάζουν αρνητικά τη δράση της τελομεράσης. Θετικές αλλαγές στο τρόπο ζωής μας αυξάνουν σημαντικά τη δράση της τελομεράσης και ενισχύουν τους διορθωτικούς μηχανισμούς στα ανθρώπινα κύτταρα. Τα καρκινικά κύτταρα είναι αθάνατα γιατί παράγουν τελομεράση επομένως οποιαδήποτε ουσία ενεργοποιεί την τελομεράση μπορεί δυνητικά να προάγει καρκινογένεση

Η Επιγενετική υπεισέρχεται σημαντικά στο μήκος των τελομερών δηλ. μπορεί να μειώσει ή να αυξήσει το μήκος τους. 

Παράγοντες που επιδρούν στην μείωση του μήκους των τελομερών:

  • Το κάπνισμα
  • Η ανεπαρκής σωματική άσκηση
  • Η παχυσαρκία (λόγω παραγωγής φλεγμονωδών λιποκυτοκινών). Επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν ότι όσο λιγότερο τρώμε, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχουμε να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα. Αυτό συμβαίνει γιατί όσο πιο πολύ τρώμε τόσο περισσότερες ελεύθερες ρίζες παράγουμε για να κάψουμε το φαγητό.
  • Το μακροχρόνιο άγχος(συνεχώς αυξημένη κορτιζόλη)  τόσο στην ενήλικη ζωή όσο και στην παιδική ηλικία. Η ψυχική ηρεμία και η αποφυγή του stress μέσω πνευματικότητας, αγάπης, συγχώρεσης, κοινωνικής και οικογενειακής έχει βρεθεί ότι περιορίζει τις συχνές αιχμές κορτιζόλης και ινσουλίνης με αποτέλεσμα επιβράδυνση της γήρανσης.
  • Οι επιβλαβείς διατροφικές επιλογές, οι οποίες περιλαμβάνουν τρόφιμα ανεπαρκή σε θρεπτικά συστατικά και βιταμίνες, αυξάνουν το οξειδωτικό stress και οδηγούν σε συρρίκνωση του μήκους τελομερών.
  • Ο ελλιπής ύπνος
  • Η χρήση ναρκωτικών ουσιών
  • Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ(όσο περισσότερο το αλκοόλ τόσο μικρότερο το μήκος των τελομερών) κλπ. Αν όμως πίνετε αλκοόλ σε μέτριες ποσότητες και ειδικά κόκκινο κρασί, που περιέχει τις πολύτιμες αντιοξειδωτικές ουσίες ρεσβερατρόλη, ανθοκυανιδίνες και προανθαψανιδίνη, τότε είστε σίγουρα κερδισμένοι.
  • Η μη επαρκής κατανάλωση νερού. Πρέπει να πίνουμε ένα λίτρο φιλτραρισμένου νερού σε γυαλί και όχι σε πλαστικό. 

Η έκθεση του οργανισμού σε τοξίνες όπως το βενζόλιο και το τολουένιο  

  • Η ορμονική ανισορροπία
  • Η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία και   άλλα είδη ακτινοβολίας
  • Οι ιώσεις,
  • Οι φλεγμονές
  • Η κακή διατροφή
  • Η ρυπανση της ατμόσφαιρας
  • Το Οξειδωτικό στρες: Οι ελεύθερες ρίζες, ασταθή μόρια, εμπλέκονται σε όλες τις ασθένειες που αποκτάμε μεγαλώνοντας.Το οξειδωτικό stress, μάλιστα, συνδέεται με την αύξηση των ελεύθερων ριζών, που προκαλείται με την πάροδο της ηλικίας. Οι ελεύθερες ρίζες είναι άτομα, τα οποία προκαλούν βλάβες στα κύτταρα και σχετίζονται με την πρόωρη γήρανση και με ευρύ φάσμα ασθενειών. Όταν σχηματίζεται μεγάλος αριθμός ελεύθερων ριζών στον οργανισμό, τότε εκδηλώνεται το λεγόμενο οξειδωτικό στρες, το οποίο προκαλεί τη γήρανση. Καθώς αυξάνεται η ηλικία μας, ο οργανισμός μας χάνει την ικανότητα αντίστασης στην επίδραση των ελεύθερων ριζών, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται ολοένα και περισσότερες, να αυξάνεται το οξειδωτικό στρες, με τελικό επακόλουθο τη γήρανση.
  • Η Χρόνια φλεγμονή:

Στις χρόνιες φλεγμονές απορρυθμίζεται το ανοσοποιητικό σύστημα, διότι αναγκάζεται να βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση υπερδιέγερσης και επιτίθεται σε υγιή κύτταρα του σώματος. Οι χρόνιες φλεγμονές στον οργανισμό σχετίζονται με την εμφάνιση σοβαρών παθήσεων και με την επιτάχυνση του γήρατος Όλο και περισσότερα προβλήματα υγείας, από την αρθρίτιδα έως το έμφραγμα, ανακαλύπτουμε ότι σχετίζονται με μια φλεγμονή που χειροτερεύει καθώς περνούν τα χρόνια. Η  Γλυκοζυλίωση: . 

Είναι ένα φαινόμενο το οποίο συμβαίνει, όταν το ζάχαρο του αίματος ξεπερνά τα φυσιολογικά όρια και ενώνεται με τις πρωτεΐνες στο σώμα. Έτσι, σχηματίζονται ενώσεις που προκαλούν βλάβες και φλεγμονές στους ιστούς κι έχει βρεθεί, επίσης, ότι επιταχύνουν σε μεγάλο βαθμό τη γήρανση. Από την αντίδραση της γλυκοζυλίωσης παράγονται τα λεγόμενα τελικά προϊόντα της προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Αdvanced Glycation Εnd Ρroducts ή AGEs), τα οποία εναποτίθενται στα διάφορα όργανα, επιφέροντας φλεγμονές και γήρανση. 

  • Μεθυλίωση 

Είναι μια αδιάλειπτη χημική διαδικασία του οργανισμού μας που συντονίζει πολλές λειτουργίες του. Κάποιες χημικές ενώσεις, μάλιστα, γνωστές ως ‘Μεθυλ-ομάδες’, ενώνονται σε διάφορα συστατικά του σώματός μας προσπαθώντας να επιφέρουν την ομοιόσταση του οργανισμού.  Σχετικές έρευνες στο γονιδίωμά μας έδειξαν ότι  πολλοί άνθρωποι με προβλήματα υγείας  είχαν διαφοροποιημένο το γονίδιο που ρυθμίζει την παραγωγή ενός ενζύμου ζωτικής σημασίας για τη διεκπεραίωση της Μεθυλίωσης στον οργανισμό μας και ως εκ τούτου επιταχυνόταν η διαδικασία γήρατος. 

  • Οι Ορμονικές ανισορροπίες: Καθώς μεγαλώνουμε, οι ορμόνες μας, που ρυθμίζουν τα πάντα στο σώμα, απορυθμίζονται, προκαλώντας ασθένειες που σχετίζονται με το γήρας, όπως κατάθλιψη, οστεοπόρωση, μείωση λίμπιντο.
  • Οι Μεταλλάξεις στο DNA: Με τα χρόνια, τα συστήματα «επιδιόρθωσης» του DNA χαλάνε και οδηγούμαστε σε ασθένειες. • Μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα: Το οπλοστάσιο του οργανισμού μας ενάντια στους ιούς, τα βακτήρια και όλους τους εξωγενείς εχθρούς ατονεί.
  • Η Τεστοστερόνη στους άνδρες αρχίζει να ελαττώνεται από τα 30 και οι γυναίκες εμφανίζουν ελάττωση της προγεστερόνης και οιστρογόνων που οδηγούν στην εμμηνόπαυση ενώ και στα δυο φύλλα μειώνεται με χαρακτηριστική καμπή. 

Παράγοντες που επιδρούν στην αύξηση του μήκους των τελομερών:

  • οι γυναίκες(λόγω των οιστρογόνων)
  • όσοι ασκούνται
  • όσοι χάσουν σωματικό βάρος
  • όσοι δενέχουν ψυχολογικό stress
  • όσοι ακολουθούν τημεσογειακή διατροφή κλπ.
  • Επίσης όποιος αντιμετωπίζει τη ζωή μεαισιοδοξία (και με καλούς φίλους) παρουσιάζει λιγότερη μείωση των τελομερών του (Elizabeth Blackburn, βραβείο Nobel).
  • Επιπλέον αν ο πατέρας είναι μεγάλης ηλικίαςκατά τη σύλληψη του απογόνου, λόγω του ότι τα τελομερή των σπερματικών κυττάρων μεγαλώνουν αντί να μικραίνουν με την ηλικία (λόγω ύπαρξης τελομεράσης), τα παιδιά του θα έχουν μεγαλύτερα τελομερή. 

Πώς να διατηρήσετε το μήκος των τελομερών

Οι παρακάτω συνήθειες μπορούν να βελτιώσουν το μήκος των τελομερών:

  1. Ήπια καθημερινή φυσική σωματική δραστηριότητα.
  2. Διατροφή με 20% λιγότερη κατανάλωση θερμίδων από τη συνολική ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη.
  3. Επαρκής ύπνος, τουλάχιστον 8 ώρες ημερησίως.
  4. Τροφές πλούσιες σε συστατικά που επιδρούν θετικά στη διατήρηση του μήκους των τελομερών: εσπεριδοειδή, γλυκόριζα, λιπαρά ψάρια (σκουμπρί, τόνος φρέσκος, σολομός, σαρδέλες), κόκκινο κρασί, κινέζικο τσάι.
  5. Η καθημερινή διατροφή να περιέχει επαρκή ποσότητα των παρακάτω μικροθρεπτικών συστατικών και σε περίπτωση έλλειψης ακόμα και συμπληρωματική χορήγηση τους. 

Απαραίτητα συστατικά:

Βιταμίνη 12 (κοβαλαμίνη): κρέας – κυρίως συκώτι, ψάρια, αβγά, γαλακτοκομικά προϊόντα, οστρακοειδή

Βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ): πορτοκάλια, φράουλες, λεμόνια, πιπεριές, μπρόκολο, σπανάκι, ντομάτες

Βιταμίνη D: μουρουνέλαιο, σολομός, σαρδέλες, μανιτάρια, αυγό

Βιταμίνη Ε (τοκοφερόλη): δημητριακά ολικής αλέσεως, αμύγδαλα, καρύδια, ελαιόλαδο, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, συκώτι, ξηροί καρποί

Ωμέγα 3: καρύδια, λιπαρά ψάρια όπως σκουμπρί, σολομός, σαρδέλες, τόνος φρέσκος, γαύρος

Ρεσβερατρόλη: κόκκινο κρασί, κόκκινα σταφύλια 

  • Παράγοντες που ενεργοποιούν τη δράση της τελομεράσης                  

    -    Η διατήρηση χαμηλών επιπέδων Ομοκυστεΐνης (εξέταση που μας δείχνει το βαθμό οξειδωτικού στρες).
    -    Η βιταμίνη C
    -    Η άσκηση
    -    H Υπεροξειδική Δισμουτάση (SOD
    ), ένα πολύ ισχυρό φυσικό αντιοξειδωτικό ένζυμο που παράγεται στο εσωτερικό των κυτττάρων μας.  

Η Σύγχρονη Ιατρική πραγματικότητα

Με το τεστ των τελομερών, Telotest, μπορούμε να  βρούμε την πραγματική ηλικία ενός ατόμου μέσω της αξιολόγησης του μέσου τελομερικού μήκους του συγκρινόμενο με το μήκος άλλων γνωστών περιοχών του γονιδιώματος του.

Πρόκειται για μία γενετική εξέταση που μετρά το μήκος των τελομερών στα χρωμοσώματα. Η εξέταση δίνει ως αποτέλεσμα το Μέσο Μήκος Τελομερών (ΜΜΤ), το Σχετικό Μήκος των Τελομερών (T/S) καθώς και την πραγματική βιολογική ή κυτταρική ηλικία, βάσει του μήκους των τελομερών

 Αναλόγως του μήκους που ανιχνεύεται στα τελομερή, xορηγούνται εξατομικευμένες ιατρικές αγωγές, με αντιγηραντική δράση για να σταματήσει η μείωση των τελομερών με σκοπό τη μείωση του ρυθμού γήρανσης οι οποίες παραμετροποιούνται βάσει του συνόλου των βιοχημικών δεικτών και η πορεία της υγείας του ατόμου εξετάζεται σε μηνιαία βάση.

          Επομένως, η μέτρηση τους αποτελεί ένα πολύτιμο «όπλο» των ιατρών που στοχεύουν να αντιμετωπίσουν το κάθε ζήτημα εξατομικευμένα. Έχει υποστηριχθεί ότι η διατήρηση του μήκους των τελομερών δύναται να συμβάλλει στην πρόληψη και θεραπεία παθήσεων που σχετίζονται με τη γήρανση και πιθανόν μπορεί να  δώσει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αυξήσουν τη μακροζωία τους. Επομένως, με τη βοήθεια που μας παρέχει η ανάλυση των τελομερών, η Σύγχρονη Ιατρική αντιμετώπιση είναι πλέον, σε θέση να προλάβει και να θεραπεύσει τις χρόνιες παθήσεις και να εξασφαλίσει στα άτομα αυτό που λέμε «ευ ζειν» .

 Προστατεύοντας τα τελομερή μας και κατ' επέκταση τα κύτταρά μας, προστατεύουμε την υγεία μας και αυξάνουμε το προσδόκιμο ζωής. 

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με την Ενδοκρινολόγο- Διαβητολόγο  Δρ. Μαρία Μπουγουλιά