Από την ώρα που ερχόμαστε στη ζωή μας ακολουθεί ένα πλήθος μικροοργανισμών που βρίσκονται στο γαστρεντερικό μας σύστημα: εκεί φιλοξενούνται πάνω από 10 τρισεκατομμύρια μονοκύτταροι μικροοργανισμοί (βακτήρια και μύκητες), ενώ το σύνολο των κυττάρων του ανθρωπίνου σώματος είναι γύρω στο 1 τρισεκατομμύριο. Δηλαδή  Ο αριθμός των μικροβίων στο ανθρώπινο έντερο είναι 10 φορές μεγαλύτερος από το στο σύνολο των κυττάρων του σώματος μας. Αυτοί οι μικροοργανισμοί αποτελούνται από 1.500 διαφορετικά είδη.

 

Για να αντιληφθούμε το μέγεθός τους, αν τους ζυγίζαμε όλους μαζί, το συνολικό βάρος τους θα έφτανε τα 2 κιλά.

 Το σύνολο των μικροβίων του εντέρου, ονομάζεται μικροβίωμα. Ο όρος «μικροβίωμα» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Joshua Lederberg (Αμερικανός νομπελίστας).

Το μικροβίωμα είναι το άθροισμα όλων των μικροοργανισμών (κυρίως βακτηρίων, αλλά και ιών και μυκήτων) που ζουν μέσα και πάνω στο σώμα μας.     Το μικροβίωμα  ρυθμίζει δεκάδες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Αρκετές έρευνες έδειξαν πως το μικροβίωμα επηρεάζει τον μεταβολισμό των λιπών και των υδατανθράκων, που με τη σειρά του, έχει μια σημαντική επιρροή στο βάρος του σώματός μας ( την απώλεια και την αύξηση), την διάθεση, το ανοσοποιητικό σύστημα, έχει σημαντική επίδραση στο εάν η καρδιά μας είναι υγιής, αν τα οστά μας αναπτύσσονται σωστά, αν εγκέφαλός μας λειτουργεί με διαύγεια ή «μέσα σε ομίχλη». μέχρι την εξέλιξη σοβαρών νοσημάτων.

Τα μικρόβια αυτά χωρίζονται σε οικογένειες των «καλών» (ωφέλιμων) και των «κακών» (βλαβερών) μικροοργανισμών.

Ένας άνθρωπος είναι υγιής όταν υπάρχει σωστή ισορροπία μεταξύ καλών και κακών μικροοργανισμών και συγκεκριμένα όταν οι καλοί, είναι περισσότεροι από τους κακούς μικροοργανισμούς.

Όταν οι κακοί υπερισχύουν αριθμητικά, τότε το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε δυσβίωση και έχει συνδεθεί με μια σειρά ανεπιθύμητων επιδράσεων.

Όταν οι καλοί υπερισχύουν των κακών μικροοργανισμών, τότε το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε συμβίωση. Αυτή είναι και η επιθυμητή κατάσταση που θέλουμε να πετύχουμε.

Αυτά τα  «καλά μικρόβια» φροντίζουν έτσι ώστε το σώμα μας να απορροφάει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από τις τροφές ενώ ταυτόχρονα παράγουν ζωτικής σημασίας βιταμίνες για τον οργανισμό μας.

Το μικροβίωμά μας αρχίζει να αναπτύσσεται αμέσως μόλις γεννηθούμε. Ο πεπτικός σωλήνας του νεογνού είναι στείρος - δηλαδή δεν περιέχει ακόμη μικροοργανισμούς στα πρώτα δευτερόλεπτα της ζωής. Τα πρώτα βακτηρίδια που εγκαθίστανται στο έντερο του νεογέννητου, στην πραγματικότητα προέρχονται από την κύστη και τον κόλπο της μητέρας, αν το μωρό γεννηθεί με φυσιολογικό τοκετό.

Όταν το νεογνό γεννιέται με καισαρική τομή, τα πρώτα βακτήρια που θα εγκατασταθούν στο δέρμα του προέρχονται από το δέρμα της μητέρας του. Αυτό σημαίνει ότι τα βρέφη που γεννιούνται με καισαρική αρχίζουν τη ζωή τους με πολύ λιγότερα και διαφορετικά βακτήρια από τα νεογνά που προήλθαν από κολπικό/φυσιολογικό τοκετό.

Τις πρώτες εβδομάδες και μήνες της ζωής του, το νεογέννητο παίρνει συνεχώς βακτήρια από τη μητέρα μέσω του μητρικού γάλακτος και της επαφής με το δέρμα.

Ο καθένας έχει το δικό του μικροβίωμα

 Είναι φανερό ότι το μικροβίωμα του καθενός είναι μοναδικό και εξαρτάται από τις συνθήκες στις οποίες μεγαλώνει.

Η ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματός μας κατά τα πρώτα στάδια της ζωής μας, αλλά και η καλή λειτουργία του στη συνέχεια, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την καλή λειτουργία του εντέρου και η καλή λειτουργία του εντέρου βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το μικροβίωμα που φιλοξενείται εκεί.

΄΄Αν θέλουμε να έχουμε καλή υγεία, θα πρέπει να φροντίσουμε το μικροβίωμα μας΄΄.

Άλλοι σημαντικοί παράγοντες εκτός από το είδος της γέννησης που επηρεάζουν την ποιότητα και την ποικιλομορφία των «κατοικίδιων» βακτηρίων μας είναι ο τρόπος ζωής και η διατροφή μας.

Διατροφή και μικρόβια

Τα τρόφιμά  άλλαξαν ριζικά τα τελευταία 100 χρόνια. Τα παλαιότερα χρόνια, η τροφή προερχότανε  απευθείας από τη γη (ξεπλυμένα ή/και μαγειρεμένα). Τώρα δεν είναι μόνο ξεφλουδισμένα και μαγειρεμένα, αλλά και παστεριωμένα, ομογενοποιημένα και ακτινοβολημένα για να σκοτώσουν ακόμα και το τελευταίο μικρό βακτήριο.

 Στις μέρες μας, προσπαθούμε σκληρά να σκοτώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα βακτήρια μέσα και γύρω μας.

Τα «όπλα μας» στον πόλεμο κατά των βακτηρίων είναι αντιβιοτικά, απολυμαντικά και τρόφιμα με χαμηλή θρεπτική αξία, οπότε γίνεται αντιληπτό ότι υφίσταται μια συνεχόμενη καταστροφή του μικροβιώματος.

Η διαταραχή της ισορροπίας του μικροβιώματος, δηλαδή η δυσβίωση, έχει αποδειχτεί ότι συνδέεται με παθολογικές καταστάσεις και διαταραχές.

Ίσως το μικροβίωμα και οι αλλαγές του να είναι ο συνδετικός κρίκος που εξηγεί πολλές «σύγχρονες» ασθένειες, όπως ο ρευματισμός, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, οι χρόνιες εντερικές λοιμώξεις ή ακόμα και η κατάθλιψη.

Οι πολυάριθμες υπάρχουσες μελέτες, δυστυχώς, μας λένε απλά και μόνο πως υπάρχει αυτή η σχέση: δηλαδή πως ένα άτομο με π.χ. κατάθλιψη έχει πολύ διαφορετικό μικροβίωμα από ένα υγιές άτομο.

 Άξονας εντέρου – εγκεφάλου (Gut-brain axis)

Η αμφίδρομη σχέση μεταξύ του γαστρεντερικού σωλήνα και του εγκεφάλου είναι αναμφισβήτητη. Το εντερικό νευρικό σύστημα είναι ένα δίκτυο νευρώνων που είναι νευρικά κύτταρα: Είναι «χημικοί αγγελιοφόροι» που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές και ειδικές πρωτεΐνες που βρίσκονται σε όλο το γαστρεντερικό σύστημα.

Το νευρικό σύστημα του εντέρου αναφέρεται ως  «δεύτερος εγκέφαλος».

Τα νεύρα και οι νευροδιαβιβαστές από τους οποίους οι νευρώνες επηρεάζονται, δεν βρίσκονται μόνο στον εγκέφαλο, που ανήκει στο κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά επίσης και στον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο. Οι παρατηρήσεις των επιπτώσεων των θεραπειών και των φαρμάκων στο γαστρεντερικό σύστημα ώθησαν κάποιους νευρολόγους να σκεφτούν και να χαρακτηρίσουν το εντερικό νευρικό σύστημα ως έναν «δεύτερο εγκέφαλο» που στην πραγματικότητα επικοινωνεί και επηρεάζει τον πρωτογενή εγκέφαλο.

Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης, το εντερικό σύστημα σχηματίζεται από το ίδιο κομμάτι του ιστού από το οποίο σχηματίζεται το κεντρικό νευρικό σύστημα. Αυτό το κομμάτι του ιστού ονομάζεται νευρική ακρολοφία. Το γεγονός ότι τα δύο αυτά συστήματα έχουν την ίδια προέλευση, εξηγεί ευκολότερα το ότι περιέχουν μερικά από τα κύτταρα του ίδιου τύπου, νευροδιαβιβαστές, πρωτεΐνες του εγκεφάλου και το ένα επηρεάζει το άλλο. Για παράδειγμα, ορισμένες ουσίες που επηρεάζουν τον εγκέφαλο ή τη διανοητική κατάσταση του ατόμου, επηρεάζουν επίσης και το εντερικό νευρικό σύστημα. Φάρμακα όπως τα αντικαταθλιπτικά ασκούν επίσης επιρροή στον νευροδιαβιβαστή που ονομάζεται σεροτονίνη, που βρίσκεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα, καθώς επίσης και στο εντερικό νευρικό σύστημα.   Σημειωτέον ότι μόνο το 2% της σεροτονίνης του σώματος βρίσκεται στον εγκέφαλο και το 95% παράγεται στο έντερο, όπου ρυθμίζει τις ορμονικές, ενδοκρινικές, αυτοκρινείς και παρακρινικές δράσεις.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η επικοινωνία μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου παίζει κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της βέλτιστης υγείας και ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και τις νευροενδοκρινικές αποκρίσεις, όπως ο άξονας επινεφριδίων-υπόφυσης-υποθάλαμου (HPA). Ο άξονας αυτός ρυθμίζει τα περισσότερα μεταβολικά μονοπάτια και τις ορμόνες.

Το εντερικό μικροβίωμα εκτελεί μεταβολικές και ανοσοποιητικές λειτουργίες, διαδραματίζοντας ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της φυσιολογικής ομοιόστασης. Τα μικρόβια του εντέρου διασπούν τα τρόφιμα και τους άπεπτους πολυσακχαρίτες, συνθέτουν ορισμένες απαραίτητες βιταμίνες (π.χ. βιταμίνη Κ και βιοτίνη) παρέχοντας έτσι θρεπτικά οφέλη στον ξενιστή. Το μικροβίωμα του εντέρου ρυθμίζει επίσης με πολύπλοκο τρόπο το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου.

Πειραματικές μελέτες σε ζώα και ανθρώπους έχουν δείξει ότι το στρες βλάπτει το φυσιολογικό μικροβίωμα του εντέρου, κυρίως τα είδη Lactobacillus και Bifidobacterium. Οι ψυχολογικοί στρεσογόνοι παράγοντες προκαλούν τα μικρόβια του εντέρου να παράγουν νευροδιαβιβαστές (δηλαδή, ακετυλοχολίνη, σεροτονίνη, νορεπινεφρίνη) που διασχίζουν τον εντερικό βλεννογόνο για να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση συστηματικής φλεγμονής.

Καταστάσεις που συνδέονται με το μικροβίωμα

Υπάρχουν διάφορες καταστάσεις που έχουν γνωστές συσχετίσεις με το μικροβίωμα. Αυτές οι καταστάσεις φαίνεται να σχετίζονται με τη δυσβίωση του μικροβιακού οργανισμού.

• Αρθρίτιδα-ουρική αρθρίτιδα
• Άσθμα
• Σύνδρομο χρόνιας Κόπωσης
• Έκζεμα-ακμή
• Ινομυαλγία
• Λοίμωξη από Clostridium Difficile
• IBS (Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου)
• Ελκώδης κολίτιδα
• Νόσος του Crohn
• ∆ιαταραχές της διάθεσης
• Σκλήρυνση κατά πλάκας
• Νόσος του Πάρκινσον
• Ψωρίαση
• Αυτισμός
• ∆ιαβήτης
• Σύνδρομο Leaky gut (διαρρέοντος εντέρου)
• Ηπατική Νόσος
• Μεταβολικό σύνδρομο-παχυσαρκία
• Αντίσταση στην ινσουλίνη (insulin resistance)

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το εντερικό μικροβίωμα;

Ορισμένοι από τους παράγοντες που επιδρούν στη μορφή και λειτουργικότητα του εντερικού μικροβιώματος είναι:

• Περιβάλλον
• Διατροφή
• Τρόπος ζωής (άθληση, κάπνισμα, στρες)
• Φαρμακευτική αγωγή (ειδικά η χρήση αντιβιοτικών)
• Ασθένειες και ειδικά τα χρόνια νοσήματα
• Ορμονικές αλλαγές
• Γήρανση

Εντερικό Μικροβίωμα και Παχυσαρκία

 Οι ερευνητές εξέτασαν το μικροβίωμα του εντέρου παχύσαρκων και μη παχύσαρκων ατόμων και διαπίστωσαν ότι το μικροβίωμα του εντέρου των παχύσαρκων και των μη παχύσαρκων ατόμων είναι διαφορετικό. Αυτή η διαφορά υπαγορεύει πώς το σώμα χρησιμοποιεί την ενέργεια από τα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Δείχνει επίσης ότι η παχυσαρκία δεν είναι μόνο θέμα διατροφικών επιλογών. Αντίθετα, είναι θέμα του πώς τα μικρόβια του εντέρου επεξεργάζονται το φαγητό. Και αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο πλέον βλέπουμε την παχυσαρκία, δηλαδή ως νόσο και όχι ως συνέπεια κακών διατροφικών επιλογών.

Η σχέση μεταξύ αύξησης βάρους και εντερικού μικροβιώματος

Η υπερκατανάλωση τροφής και η παχυσαρκία δημιουργούνται από την ανισορροπία στις διαδικασίες που ρυθμίζουν την πρόσληψη της τροφής, δηλαδή των αισθημάτων της «πείνας», της «όρεξης» και του «κορεσμού». Υπάρχουν διάφορες ορμόνες που παράγονται στο έντερο και μεταφέρουν στον εγκέφαλο τα σήματα της πείνας ή του κορεσμού (χολοκυστοκινίνη, GLP-1, πεπτίδιο ΥΥ, γκρελίνη). Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το μικροβίωμα και ορισμένες ουσίες που παράγονται από αυτό, επηρεάζουν άμεσα τις εντερικές ορμόνες ρυθμίζοντας έτσι την πείνα, την όρεξη και τον κορεσμό. Το έντερο ως εκ τούτου δικαίως θεωρείται ως ενδοκρινές όργανο.  Αρκετές άλλες μελέτες δείχνουν τις επιδράσεις του μικροβιώματος του εντέρου στην αντίσταση στην ινσουλίνη, τη χρόνια φλεγμονή και την εναπόθεση λίπους στο σώμα.

Είναι σαφές λοιπόν ότι το μικροβίωμα ρυθμίζει αρκετές ζωτικές λειτουργίες στο σώμα και οι αλλαγές του μικροβιώματος έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την ευζωία. Η χρήση αντιβιοτικών έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τις βακτηριακές κοινότητες του εντέρου. Τα αντιβιοτικά που μας χορηγούνται δεν σκοτώνουν ποτέ μόνο τον παθογόνο μικροοργανισμό που μας έκανε να αρρωστήσουμε. Σκοτώνουν ολόκληρες ομάδες μικροοργανισμών με κοινά χαρακτηριστικά. Έτσι, μαζί με τον «κακό» μικροοργανισμό, απαλλασσόμαστε και από πολλούς άλλους, γεγονός που διαταράσσει την ισορροπία του μικροβιώματός μας. Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνουν τα αντιβιοτικά είναι να δίνουν μια ευκαιρία στους μικροοργανισμούς που είναι ανθεκτικοί σε αυτά να πολλαπλασιαστούν, καθώς η μαζική θανάτωση των ευαίσθητων στα αντιβιοτικά μικροοργανισμών τούς αφήνει ζωτικό χώρο. Φυσικά, όταν υπάρχει σοβαρός λόγος, θα λάβουμε αντιβιοτικά. Να παίρνετε αντιβιοτικά μόνο εάν είναι απολύτως απαραίτητο. Τα αντιβιοτικά είναι πολύ λιγότερο απαραίτητα από ότι θέλουμε να πιστεύουμε. Ένα αντιβιοτικό ευρέος φάσματος (αυτά δίνονται συνήθως στα παιδιά) σκοτώνει εκατοντάδες χιλιάδες βακτήρια στο σώμα σας.

 Ο ρόλος του εντερικού μικροβιώματος στην Ακμή

Η κοινή ακμή είναι μια χρόνια φλεγμονώδης δερματική νόσος των τριχο-σμηγματογόνων μονάδων και υπολογίζεται ότι επηρεάζει έως και το 80-90% των εφήβων, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες. Αν και η γενετική προδιάθεση μπορεί να επηρεάσει έντονα τον κίνδυνο εμφάνισης ακμής, έχει προταθεί ο ρόλος των περιβαλλοντικών παραγόντων, ιδιαίτερα της διατροφής «δυτικού τύπου», στην παθογένεση της ακμής. Η δίαιτα «δυτικού τύπου» περιλαμβάνει γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, επεξεργασμένους υδατάνθρακες, σοκολάτα και κορεσμένα λίπη, τα οποία συμβάλλουν στον σχηματισμό ακμής ενεργοποιώντας μεταβολικά μονοπάτια που προέρχονται από τα συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά.

 Οι δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά έχουν αναφερθεί ότι μειώνουν τα επίπεδα των μικροβίων του εντέρου και αυξάνουν τη συγκέντρωση των λιποπολυσακχαριτών (LPS), οι οποίοι συμβάλλουν στην ανάπτυξη συστηματικής φλεγμονής μειώνοντας την ακεραιότητα του επιθηλίου του παχέος εντέρου και τη λειτουργία του εντερικού φραγμού.

 Τόσο η φλεγμονή όσο και το ανοσοποιητικό σύστημα παίζουν κεντρικό ρόλο στην παθογένεση της ακμής. Το μικροβίωμα του εντέρου ασκεί επιδράσεις στον εγκέφαλο μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος και η ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να αλλάξει τη ρύθμιση της φλεγμονώδους απόκρισης.

Ο ρόλος του εντερικού μικροβιώματος στην ουρική αρθρίτιδα

Η ουρική αρθρίτιδα είναι μια κοινή νόσος που χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού νατρίου σε αρθρικές και μη αρθρικές δομές

Στους ανθρώπους και τα ανώτερα πρωτεύοντα θηλαστικά, το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν του καταβολισμού των πουρινών (προϊόντα αποδόμησης του DNA των τροφών). Συντίθεται κυρίως στο ήπαρ, το έντερο και σε ιστούς όπως οι μύς, τα νεφρά και το αγγειακό ενδοθήλιο.

Η αυξημένη εντερική διαπερατότητα, είναι θετικά συνδεδεμένη με το επίπεδο του ουρικού οξέος στον ορό.

Το εντερικό μικροβίωμα μπορεί να έχει σημαντική συμμετοχή στην γένεση της ουρικής αρθρίτιδας

 

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα

Τα ΜΣΑΦ είναι κλασικά φάρμακα για τη θεραπεία της οξείας ουρικής αρθρίτιδας που βοηθούν στην ανακούφιση από τον πόνο και τη φλεγμονή. Ωστόσο, τα ΜΣΑΦ έχουν αρκετές παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των γαστρεντερικών βλαβών. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα ΜΣΑΦ μπορούν να διαταράξουν την ισορροπία του μικροβιώματος του εντέρου, αυξάνοντας τα Gram αρνητικά βακτήρια και μειώνοντας τα Gram θετικά βακτήρια. Επιπλέον, τα ΜΣΑΦ μπορούν να αυξήσουν την εντερική διαπερατότητα, οδηγώντας σε περαιτέρω αλλαγές στη σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος.

Τα πρεβιοτικά, τα προβιοτικά και η θεραπεία μεταμόσχευσης εντερικού μικροβιώματος αναμένεται να γίνουν νέες μέθοδοι για τη θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας.

Εντερικό μικροβίωμα και αυτοάνοσα νοσήματα

Η παθογένεση των αυτοάνοσων νοσημάτων δεν αποδίδεται μόνο σε γενετικές ευαισθησίες αλλά και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων, οι διαταραχές του εντερικού μικροβιώματος έχουν αποκτήσει έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον. Αλλαγές στη σύνθεση και τη λειτουργία του εντερικού μικροβιώματος έχουν αναφερθεί σε διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα και πολλά στοιχεία υποδηλώνουν ότι το διαταραγμένο εντερικό μικροβίωμα συμβάλλει στην ανοσοπαθογένεσή τους.

Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι μια συστηματική αυτοάνοση φλεγμονώδης κατάσταση που εκδηλώνεται με βλάβη στις αρθρώσεις. Πρόσφατα αποδείχθηκε ότι διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες εμπλέκονται στην ανάπτυξη τόσο της εντερικής / στοματικής δυσβίωσης όσο και της έναρξης και έκβασης της αρθρίτιδας, μεταξύ των οποίων οι πιο σχετικοί είναι η διατροφή, το κάπνισμα και οι λοιμώξεις.

Διαβήτης τύπου 1και 2

Στους ανθρώπους, οι αλλαγές του εντερικού μικροβιώματος, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της βακτηριακής ποικιλότητας, προηγούνται της εμφάνισης των μεταβολικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τον διαβήτη τύπου 1και 2.

Ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα)

Το έκζεμα, μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή του δέρματος, είναι πιο διαδεδομένο στην πρώιμη παιδική ηλικία. Η παθογένεση του εκζέματος έχει αποδοθεί σε δυσλειτουργίες του δερματικού φραγμού, στη διαταραχή της ρύθμισης του ανοσοποιητικού καθώς και σε αλληλεπιδράσεις περιβάλλοντος-ξενιστή-μικροβίων. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και οι τάσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλουν έμμεσα στην παθογένεση της νόσου μέσω της τροποποίησης του εντερικού μικροβιώματος. Το μικροβίωμα του εντέρου μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη, την επιμονή και τη σοβαρότητα του εκζέματος μέσω ανοσολογικών, μεταβολικών και νευροενδοκρινικών οδών.

Αλλεργικό άσθμα

Η ταχεία αύξηση του επιπολασμού του άσθματος στις βιομηχανικές χώρες τις τελευταίες δεκαετίες δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από γενετικούς παράγοντες και πιστεύεται ότι σχετίζεται με τις αλλαγές των περιβαλλοντικών συνθηκών που σχετίζονται με τον σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής. Η πρώιμη βρεφική ζωή είναι η πιο σημαντική περίοδος κατά την οποία η δυσβίωση του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη πολλών αναπνευστικών νοσημάτων, καθώς το μικροβίωμα του εντέρου έχει σημαντική επίδραση στην ωρίμανση των κυττάρων του ανοσοποιητικού και στην αντίσταση στους παθογόνους μικροοργανισμούς.

Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS)

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου γενικά χαρακτηρίζεται από κράμπες, κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, αέρια  διάρροια, κοιλιακό άλγος, δυσφορία και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου. Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια χρόνια διαταραχή του γαστρεντερικού που αφορά έως και το 15% του πληθυσμού.

Οι ερευνητές συγκέντρωσαν στοιχεία για περισσότερες από 1,2 εκατομμύρια νοσηλείες ατόμων με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου σε 4.000 νοσοκομεία των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με αυτά, πάνω από το 38% των ανθρώπων που νοσηλεύθηκαν έπασχαν από αγχώδεις διαταραχές και 27% από κατάθλιψη ποσοστά διπλάσια σε σύγκριση με τον γενικό ενήλικο πληθυσμό.

Οι χρόνιες παθήσεις, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, έχουν συνδεθεί με αυξημένο άγχος, ανικανότητα για εργασία και άλλα προβλήματα.

 Η έκπτωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών μπορεί να οδηγήσει σε ανθυγιεινές συνήθειες, όπως είναι το κάπνισμα.

 Η έγκαιρη αξιολόγηση και θεραπεία τόσο του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου όσο και των σχετικών ψυχιατρικών καταστάσεων είναι απαραίτητη.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Irish Journal of Medical Science.

Φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (IBD)

Η μακροχρόνια φλεγμονή και η εξέλκωση του παχέος εντέρου είναι κυρίως τα κύρια χαρακτηριστικά των φλεγμονωδών νοσημάτων του εντέρου, τα οποία είναι χαρακτηριστικά της νόσου του Crohn και της ελκώδους κολίτιδας. Τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, που περιλαμβάνουν τόσο την ελκώδη κολίτιδα όσο και τη νόσο του Crohn, χαρακτηρίζονται από χρόνια και υποτροπιάζουσα φλεγμονή του γαστρεντερικού σωλήνα. Η εμφάνιση και των δύο καταστάσεων, γενικά, δεν θεωρείται ότι οφείλεται σε έναν μόνο αιτιολογικό μικροοργανισμό, αλλά σε μια γενικότερη μικροβιακή δυσβίωση στο έντερο. Ο ρόλος των μικροβίων του εντέρου στην εκδήλωση των IBD έχει υποδειχθεί από αρκετές μελέτες και το μικροβίωμα του εντέρου πιστεύεται ότι αποτελεί απαραίτητο συστατικό στην ανάπτυξη των βλαβών του βλεννογόνου. Οι αλλαγές στη σύνθεση και τη λειτουργικότητα του εντερικού μικροβιώματος σε ασθενείς με IBD σε σύγκριση με μάρτυρες που δεν έχουν IBD έχουν αποδειχθεί. Γενικά, η μικροβιακή δυσβίωση στα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου χαρακτηρίζεται από μείωση της ποικιλότητας και της σταθερότητας του μικροβιώματος.

Καρδιαγγειακά νοσήματα

Οι αλλαγές στη σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος και του μεταβολικού δυναμικού του εντερικού μικροβιώματος έχουν αναγνωριστεί ως παράγοντας που συμβάλλει στην ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων (CVD). Πρόσφατα, έχουν αναφερθεί μηχανιστικοί δεσμοί μεταξύ του μικροβιώματος του εντέρου και της σοβαρότητας του εμφράγματος του μυοκαρδίου σε πειραματόζωα. Η υπέρταση είναι ο πιο γνωστός τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου.

Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος

Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) και το πιο προχωρημένο στάδιο η μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH) είναι κοινές συν νοσηρότητες της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2 με αυξανόμενη επιβάρυνση για την κοινωνία. Υπάρχει ένας αυξανόμενος όγκος στοιχείων που συνδέουν τον άξονα εντέρου-ήπατος με την ανάπτυξη μη αλκοολικής λιπώδους διήθησης του ήπατος. Η δυσβίωση του εντέρου σχετίζεται άμεσα με την αυξημένη εντερική διαπερατότητα ως συνέπεια της επιδείνωσης του επιθηλιακού φραγμού, της αλλοίωσης των στενών συνδέσεων και της βακτηριακής μετατόπισης που προκαλεί ενδοτοξιναιμία, η οποία μπορεί να φτάσει και να βλάψει το ήπαρ μέσω της πυλαίας φλέβας.

Διαταραχές της ψυχικής υγείας

Τα μικρόβια του εντέρου έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν πολλές νευρικές λειτουργίες και αυτοί οι σύνδεσμοι έχουν ονομαστεί «άξονας εντέρου-εγκεφάλου». Το μικροβίωμα του εντέρου επικοινωνεί με τον εγκέφαλο μέσω τριών κύριων οδών - της νευρικής οδού (πνευμονογαστρικό νεύρο, εντερικό νευρικό σύστημα), της οδού του ανοσοποιητικού (κυτοκίνες) και της ενδοκρινικής οδού (άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, ορμόνες του εντέρου). Η εξασθενημένη λειτουργία αυτών των σύνδεσεων μπορεί να οδηγήσει σε εκδήλωση ψυχικών διαταραχών.

Επιπλέον, η μεταβολή των επιπέδων των μικροβιακών μεταβολιτών του εντέρου, όπως τα SCFAs, η αμμωνία, η τρυπτοφάνη και η ισταμίνη έχει αποδειχθεί ότι σχετίζονται είτε άμεσα ή αφού πρώτα διασπασθούν σε νευροδραστικούς καταβολίτες, με διάφορες νευρολογικές καταστάσεις όπως η νόσος Parkinson, η νευρική ανορεξία, η νόσος Alzheimer, οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD), το χρόνιο στρες και η κατάθλιψη

Αντιγήρανση

Ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών τα τελευταία χρόνια ασχολείται με το να δώσει απάντηση σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: κρατάνε τα βακτήρια του γαστρεντερικού μας συστήματος το κλειδί του να γερνάμε με υγεία;

Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης και Εντερικό Μικροβίωμα

«Πάντα κουρασμένος. Συνεχώς πονάω». Αυτά είναι κάποια από τα πολύ συχνά ζητήματα μεταξύ των ατόμων που πάσχουν από μια κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (Chronic Fatigue Syndrome, CFS), γνωστό και ως μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα (ΜΕ). Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από υπερβολική κόπωση που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποια άλλη υποκείμενη παθολογική κατάσταση. Οι ασθενείς με το σύνδρομο μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα που κυμαίνονται από κεφαλαλγίες, προβλήματα με τη μνήμη και τις γνωστικές λειτουργίες και ανεξήγητο πόνο και πεπτικές διαταραχές, αλλά το σημαντικότερο σύμπτωμα είναι η κόπωση. Η κόπωση που αυξάνεται με τη σωματική ή την πνευματική δραστηριότητα και δεν βελτιώνεται με την ξεκούραση.

Τώρα πλέον, πολλές ερευνητικές ομάδες ελέγχουν το κατά πόσο θα μπορούσε να βρεθεί ένας βιοδείκτης για το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης στο εντερικό μικροβίωμα.

Εντερικό Μικροβίωμα και Νόσος Alzheimer

Τα βακτήρια του εντέρου μπορεί να παίζουν ρόλο στη νόσο του Alzheimer.

Τα αποτελέσματα της υγιεινής διατροφής διαμεσολαβούνται μέσω του μικροβιώματος του εντέρου

Ο πιο προφανής τρόπος στόχευσης του μικροβιώματος του εντέρου είναι μέσω των διατροφικών τροποποιήσεων. Ήδη, έχουν ανακοινωθεί αρκετές ελεγχόμενες κλινικές μελέτες διατροφικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στο εντερικό μικροβίωμα του ανθρώπου. Για παράδειγμα, οι δίαιτες πλούσιες σε φυτικές ίνες αποδείχθηκε ότι βελτιώνουν σημαντικά τον έλεγχο της γλυκόζης και προάγουν ένα καλύτερο μεταβολικό προφίλ σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 καθώς και ότι μειώνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου.

.Μικροβιωματική Διατροφή

Έχετε σκεφτεί ποτέ πώς μια εξέταση της εντερικής χλωρίδας μπορεί να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες που οδηγούν σε οριστικές πλέον λύσεις για τη σωστή διατροφή και τον έλεγχο του βάρους;

Πώς βοηθά το μικροβίωμα τον ανθρώπινο οργανισμό

Το μικροβίωμα είναι υπεύθυνο για την παραγωγή διαφόρων ενζύμων για τις διαδικασίες πέψης και απορρόφησης τροφών ( π.χ. συμμετοχή στην ρύθμιση του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και λιπών, ρύθμιση της απορρόφησης μικροθρεπτικών στοιχείων όπως ο σίδηρος). 

Συγκεκριμένα βοηθούν:

• Στην σύνθεση βιταμινών (βιταμίνη Κ, βιταμίνες συμπλέγματος Β)
• Στην παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου (SGFA) που είναι η κύρια πηγή ενέργειας για τα κύτταρα του παχέος εντέρου αλλά και ορισμένων βακτηρίων.
• Στη μετατροπή των χολικών οξέων που εκκρίνονται από το ήπαρ, για την σωστή πέψη των πρωτεϊνών και των λιπιδίων.
• Στην παραγωγή αντιμικροβιακών και αντιμηκυτιασικών ουσιών, που είναι απαραίτητες για την τοπική άμυνα του εντερικού σωλήνα.
• Στην ρύθμιση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού
• Στην ρύθμιση του pH στο γαστρεντερικό σωλήνα.
• Στην ενίσχυση του μεταβολισμού των διαφόρων καρκινογόνων ουσιών της διατροφής καθώς και των φαρμακευτικών ουσιών κ.ά.

• Πώς ελέγχουμε την κατάσταση του εντερικού μας μικροβιώματος;

Με την χαρτογράφηση του εντέρου  EnteroCheck που, αποτελεί έναν πρωτοποριακό συνδυασμό εργαστηριακών εξετάσεων, που παρέχει στον ασθενή πολύτιμες πληροφορίες για την υγεία του εντέρου του όπου αναλύεται η φυσιολογική εντερική χλωρίδα και ορισμένοι άλλοι σημαντικοί παράγοντες της εντερικής λειτουργίας.

Έτσι μπορείτε να μάθετε πώς θα βελτιώσετε την υγεία σας με φυσικούς τρόπους, πώς θα προλάβετε την εμφάνιση ασθενειών που σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και μπορεί να δώσει απαντήσεις σε χρόνια νοσήματα που σας ταλαιπωρούν Με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων EnteroCheck, του κλινικού, βιοχημικού και ορμονολογικού ελέγχου, το οξειδωτικό στρες,  το ατομικό ιστορικό σχεδιάζεται η κατάλληλη διατροφή, που έχει σαν σκοπό να επαναφέρει το μικροβίωμα και τις λειτουργίες πέψης και απορρόφησης στο γαστρεντερικό σύστημα, σε ισορροπία.

Η ολοκληρωμένη μικροβιωματική -ορθομοριακή θεραπεία εκτός από τις αλλαγές στη διατροφή μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση των κατάλληλων προβιοτικών και πρεβιοτικών ουσιών, συμπληρωμάτων διατροφής, υπερτροφών και φυτικών θεραπειών, αλλαγές στον τρόπο ζωής, καθώς και τη χρησιμοποίηση αντιμικροβιακών ή αντιμυκητιασικών ουσιών σε ιδιαίτερες περιπτώσεις. 

Τι είναι  τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά;

 Προβιοτικά: Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, μύκητες, ζυμομύκητες, βακτήρια, ακόμη και ιοί, που ζουν στον γαστρεντερικό σωλήνα. Η δράση τους είναι ευεργετική τόσο για την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, όσο και για την προστασία του εντέρου από παθογόνους οργανισμούς, αλλά και ολόκληρου του οργανισμού από λοιμώξεις, που όταν χορηγούνται επαρκώς, προσφέρουν όφελος για την υγεία του ξενιστή. Τα στελέχη Bifidobacterium και Lactobacillus είναι τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα προβιοτικά σε λειτουργικά τρόφιμα και συμπληρώματα διατροφής. τα οποία βρίσκονται σε τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως: το γιαούρτι, το κεφίρ, το τουρσί,  το προζυμένιο ψωμί και η κομπούχα (είδος μύκητα από τη ζύμωση του οποίου παράγεται ένα ρόφημα πλούσιο σε προβιοτικά). Πέρα από το ότι βοηθούν το έντερο να δουλέψει με τον καλύτερο τρόπο και ενισχύουν το ανοσοποιητικό, υπάρχουν μελέτες που καταδεικνύουν πως τα προβιοτικά επιδρούν θετικά και στο νευρικό μας σύστημα, παρέχοντας οφέλη σε ασθενείς με κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή. Όλα τα προβιοτικά δεν δρουν το ίδιο. Μελέτες έχουν δείξει ότι διαφορετικά είδη προβιοτικών δρουν με διαφορετικό τρόπο στον οργανισμό μας. Αυτό σημαίνει ότι, αν και ορισμένα είδη προβιοτικών βοηθούν σε ορισμένα νοσήματα/συμπτώματα, άλλα είδη δεν ωφελούν την υγεία.

Πρεβιοτικά: Οι σύμμαχοι των προβιοτικών

Τα πρεβιοτικά είναι οι ουσίες εκείνες (κατά κύριο λόγο φυτικές ίνες) που τρέφουν και βοηθούν την ανάπτυξη και τη διατήρηση των ευεργετικών βακτηρίων της εντερικής χλωρίδας. Με απλά λόγια, τα πρεβιοτικά είναι η τροφή των προβιοτικών. Πρεβιοτικά συστατικά είναι οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και οι ινουλίνες.

Βρίσκονται στα φρούτα, στα δημητριακά ολικής άλεσης, στο σκόρδο, στο κρεμμύδι, στη μπανάνα, στη σόγια και στο ραδίκι.

Προβιοτικά ή πρεβιοτικά; Τι να προτιμήσω;

Τόσο τα προβιοτικά όσο και τα πρεβιοτικά διατίθενται και στη μορφή σκευασμάτων-συμπληρωμάτων, είτε ξεχωριστά είτε και τα δύο μαζί. Τα προβιοτικά δρουν άμεσα σε οξείες καταστάσεις, ενώ τα πρεβιοτικά έχουν έμμεση δράση, αφού βοηθούν στην ανάπτυξη των χρήσιμων για τον οργανισμό προβιοτικών – χρειάζονται δηλαδή περισσότερο χρόνο για να φανούν τα οφέλη τους. Προβιοτικά και πρεβιοτικά μαζί λέγονται συμβιωτικά και τις περισσότερες φορές είναι πιο αποτελεσματικά παρέα.

Και να θυμόμαστε ότι η σωστή διατροφή και η καθημερινή άσκηση είναι η καλύτερη πρόληψη.

Βιβλιογραφία

1. Human Microbiome Project Consortium. Structure, function and diversity of the healthy human microbiome. Nature. 2012 Jun 13;486(7402):207–214

2. Hollister EB, Gao C, Versalovic J. Compositional and functional features of the gastrointestinal microbiome and their effects on human health. Gastroenterology. 2014 May;146(6):1449–1458. 

3. Tong S, Zhang P, Cheng Q, Chen M, Chen X, Wang Z, Lu X, Wu H. The role of gut microbiota in gout: Is gut microbiota a potential target for gout treatment? Front Cell Infect Microbiol. 2022 Nov 24;12:1051682.
4. Trevelline, B. K. & Kohl, K. D. The gut microbiome influences host diet selection behavior. Proc. Natl Acad. Sci. USA119, e2117537119 (2022)

5. Harach, T., Marungruang, N., Duthilleul, N., Cheatham, V., Mc Coy, K. D., Frisoni, G. et al., (2017). Reduction of Abeta amyloid pathology in APPPS1 transgenic mice in the absence of gut microbiota. Scientific Reports,