Υπογλυκαιμίες: Είδη, συχνότητα και επίπτωση σε ινσουλινοθεραπευόμενα άτομα/τύπο διαβήτη & ηλικία και αντιμετώπιση
Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) είναι μια δυστυχώς όλο και αυξανόμενη ευπαθής ομάδα ασθενών. Αυτή η ομάδα ασθενών μπορεί να έχει μια ποικιλομορφία συμπτωμάτων που οφείλονται στην ιδία την πάθηση, αλλά και στα φάρμακα που λαμβάνουν για τη ρύθμιση της νόσου, όπως τα υπογλυκαιμικά δισκία και η ινσουλίνη.Ένα από τα συμπτώματα που μπορεί να έχουμε κυρίως με τη χρήση της ινσουλίνης είναι η υπογλυκαιμία.
Ως υπογλυκαιμία ορίζουμε τις κλινικές εκδηλώσεις που οφείλονται σε μείωση της τιμής σακχάρου αίματος κάτω από 50 - 70 mg/dl1,2. Ο συνδυασμός των τιμών αυτών ακολουθούμενων από συμπτώματα συμβατά με υπογλυκαιμία και βελτίωση των συμπτωμάτων με τη χορήγηση γλυκόζης αποτελούν την τριάδα του Whipple, απαραίτητη συνθήκη για τη διάγνωση της υπογλυκαιμίας1,2,3.
Ποια είναι τα είδη της υπογλυκαιμίας - διαχωρισμός και συμπτώματα
Γλυκόζη επιφυλακής (Επίπεδο 1 Γλυκόζη ≤70mg/dL): Επαρκώς χαμηλή τιμή γλυκόζης, ώστε ενδεχομένως να χρειάζεται διόρθωση με ταχείας απορρόφησης υδατάνθρακες & αναπροσαρμογή αντιδιαβητικής αγωγής
Κλινικά σημαντική υπογλυκαιμία (Επίπεδο 2 Γλυκόζη <54mg/dL): Επαρκώς χαμηλή τιμή γλυκόζης, ενδεικτική κλινικά σημαντικής υπογλυκαιμίας που χρήζει άμεσης διόρθωσης με ταχείας απορρόφησης υδατάνθρακες, για να μην εξελιχθεί σε σοβαρή υπογλυκαιμία
Σοβαρή υπογλυκαιμία (Επίπεδο 3 Χωρίς συγκεκριμένο όριο τιμής γλυκόζης): Ζαρακτηρίζεται από σοβαρή έκπτωση της νοητικής λειτουργίας και ο ασθενής χρειάζεται εξωτερική βοήθεια για να διορθώσει την υπογλυκαιμία και να αποκαταστήσει πλήρως την επαφή του με το περιβάλλον
Νυκτερινή υπογλυκαιμία Οι υπογλυκαιμίες κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι ύπουλες, διότι συμβαίνουν σε χρονικό διάστημα που ο οργανισμός παρουσιάζει μεγάλη ινσουλινοευαισθησία και παράλληλαδεν γίνεται ο τακτικός αυτοέλεγχος του ατόμου με ΣΔ. Οι νυκτερινές υπογλυκαιμίες διαταράσσουν τον ύπνο και καθυστερούν την αποκατάσταση της υπογλυκαιμίας.
Συμπτώματα
Tα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας εμφανίζονται όταν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα πέσουν κάτω από 50 mg/dl ή 70 mg/dl , αποκαλούνται αδρενεργικά (συμμετέχει το αυτόνομο νευρικό σύστημα) και μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα από τα εξής1,2,3,4,5:
- ταχυκαρδία
- εφίδρωση
- έντονo αίσθημα πείνας
- πόνος στην κοιλιά
- μούδιασμα γύρω από το στόμα
- ζαλάδα
- πονοκέφαλος
- τρέμουλο
- εξάντληση
- κακή διάθεση
- αδυναμία συγκέντρωσης
Εάν δεν αντιμετωπιστεί η υπογλυκαιμία στη φάση των αδρενεργικών συμπτωμάτων, τότε ακολουθούν τα νευρογλυκοπενικά συμπτώματα με:
- Αδυναμία, κόπωση
- Μούδιασμα
- Υπνηλία
- Ζάλη
- Σύγχυση
- Διαταραχές προσωπικότητας
- Διανοητική δυσλειτουργία
- Θόλωση όρασης
- Διπλωπία
- Φλοιική τύφλωση
- Υποθερμία
- Σπασμοί
- Κώμα και σπάνια σε θάνατο
Τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά ακόμη και στο ίδιο το άτομο ανάλογα με το πόσο έχει μειωθεί η γλυκόζη στο αίμα ή αν το άτομο αυτό έχει πολλά χρόνια διαβήτη. Εάν συνυπάρχει και διαβητική νευροπάθεια, η αντίληψη των συμπτωμάτων μπορεί να απουσιάζει εντελώς.5,6,7,8
Πόσο συχνό σύμπτωμα είναι η υπογλυκαιμία σε άτομα με διαβήτη
Ο ετήσιος επιπολασμός κυμαίνεται μεταξύ 30%- 40% σε ινσουλινοθεραπευόμενους ασθενεις.9,10,11
Επιπλέον, η υπογλυκαιμία απαντάται ως το 7% των περιστατικών με σοβαρού βαθμού έκπτωση επιπέδου συνειδήσεως, τα οποία χρήζουν νοσοκομειακής περίθαλψης.12,13
Η συχνότητα της ήπιας υπογλυκαιμίας σε άτομα με ΣΔ1 (Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1), είναι κατά μέσο όρο περίπου δύο φορές την εβδομάδα ανά έτος.
Η σοβαρή υπογλυκαιμία που απαιτεί επείγουσα θεραπεία κυμαίνεται στο 7,1% των ασθενών με ΣΔ1 και στο 7,3% των ασθενών με ΣΔ2 που λαμβάνει ινσουλίνη.
Αίτια υπογλυκαιμίας
- Πρόσληψη ανεπαρκούς ποσότητας υδατανθράκων στα κύρια ή ενδιάμεσα γεύματα, καθυστερημένη πρόσληψη των γευμάτων αυτών ή παράλειψή τους14,15,16
- Έντονη, μη προγραμματισμένη σωματική άσκηση ή δραστηριότητα,
- Υπερβολική δόση ινσουλίνης
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν οι υπογλυκαιμίες στην υγεία του ασθενούς
Οι κίνδυνοι της υπογλυκαιμίας
Η υπογλυκαιμία αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στην αντιμετώπιση του ΣΔ1 και του ινσουλινοθεραπευόμενου ΣΔ2, η οποία μπορεί να είναι επικίνδυνη για τη ζωή του ασθενούς και επιπλέον, καθιστούν δύσκολη την ρύθμιση του διαβήτη11,12,13,17.
- Ο κίνδυνος της υπογλυκαιμίας αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας και τη διάρκεια της νόσου. Στα ηλικιωμένα άτομα εμφανίζονται συνήθως γλυκοπενικά συμπτώματα (ζάλη, αδυναμία, σύγχυση), ενώ λείπουν τα προειδοποιητικά αδρενεργικά συμπτώματα (τρόμος, ταχυκαρδία). Ακόμα και ήπια υπογλυκαιμία έχει σοβαρές συνέπειες στα ηλικιωμένα άτομα, τα οποία στα πλαίσια της ζάλης εμφανίζουν συχνά πτώση που οδηγεί σε κατάγματα. Επεισόδια σοβαρής υπογλυκαιμίας μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις ανάλογες του εγκεφαλικού επεισοδίου ή και σε άνοια.
- Λόγω των διαταραχών της συνείδησης, η υπογλυκαιμία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για την πρόκληση σοβαρών ατυχημάτων π.χ. σε εργάτες οικοδομών, σε οδηγούς οχημάτων κλπ.
- Επίσης, η υπογλυκαιμία συνδυάζεται με αυξημένη επίπτωση Οξέος Εμφράγματος του Μυοκαρδίου και καρδιακών αρρυθμιών
- Οι αιφνίδιοι θάνατοι διαβητικών ασθενών κατά τη νύκτα, πιθανολογείται ότι συσχετίζονται με νυκτερινές υπογλυκαιμίες.
- Η υπογλυκαιμία συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους, λόγω της λήψης επιπλέον υδατανθράκων (θερμίδες) για την αντιμετώπισή της. Η υπογλυκαιμία είναι εξαιρετικά δυσάρεστη για τον πάσχοντα και επιπλέον, δημιουργεί φόβους και αίσθημα ανασφάλειας.
Πώς αντιμετωπίζεται το κάθε είδος υπογλυκαιμίας
Η υπογλυκαιμία σε ασθενείς που διατηρούν τις αισθήσεις τους αντιμετωπίζεται εφαρμόζοντας τον κανόνα 15-15 με από του στόματος λήψη 15 g γλυκόζης ή οποιασδήποτε μορφή υδατάνθρακα που περιέχει αυτή την ποσότητα γλυκόζης1,2,3. Η συνύπαρξη λίπους καθυστερεί την απορρόφηση γλυκόζης και επιμηκύνει τη διάρκεια της υπογλυκαιμίας. Εάν μετά από 15 λεπτά η τιμή της γλυκόζης είναι κάτω από 70 mg/dL και τα συμπτώματα εξακολουθούν επανάληψη χορήγησης 15 g γλυκόζης.
Επανάληψη αυτών των βημάτων έως ότου το σάκχαρο στο αίμα είναι τουλάχιστον 70 mg / dL.
Υδατάνθρακες-γλυκόζη μπορεί να είναι:
- ½ ποτήρι φυσικού χυμού (πορτοκάλι-μήλο)
- 1-2 κουταλάκια τσαγιού ζάχαρη
- ½ ποτήρι κανονικής coca cola
- 1 ποτήρι γάλα
- Δισκία και τζελ γλυκόζης (υπάρχουν στα φαρμακεία)
- καραμέλες
Μόλις το σάκχαρο επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα συνιστάται η λήψη μικρού γεύματος για να αποφευχθεί επιδείνωση της υπογλυκαιμίας.
Η σοβαρή υπογλυκαιμία στα άτομα με διαβήτη τύπου 1 αντιμετωπίζεται με χορήγηση γλυκαγόνης από τους οικείους του ασθενούς
Η γλυκαγόνη πρέπει να συνταγογραφείται σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο σοβαρής υπογλυκαιμίας. Οι συγγενείς πρέπει να εκπαιδεύονται στη χορήγηση γλυκαγόνης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, Κατευθυντήριες Οδηγίες 2017
- Hypoglycemia and Diabetes: A Report of a Workgroup of the American Diabetes Association and The Endocrine Society Elizabeth R. Seaquist, John Anderson, Belinda Childs et al. Diabetes Care 2013 May; 36(5): 1384-1395.
- Hypoglycemia ADA www.diabetes.org
- Cryer PE. Hypoglycemia in type 1 diabetes mellitus. Endocrinol Metab Clin North Am. 39(3):641‐654, 2010
- Hypoglycemia in Type 2 Diabetes.Pathophysiology, frequency, and effects of different treatment modalities.Nicola N. Zammitt, ,Brian M. Frier, Diabetes Care Dec; 28(12): 2948-2961, 2005
- Diabetes Control and Complications Trial Research Group: The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. N Engl J Med 329 : 977 –986,1993
- Stephenson J, Fuller JH, the EURODIAB IDDM Complications Study Group: Microvascular and acute complications in IDDM patients: the EURODIAB IDDM complications study. Diabetologia 37 : 278 –285,1994
- Pramming S, Thorsteinsson B, Bendtson I, Binder C: Symptomatic hypoglycaemia in 411 type 1 diabetic patients. Diabet Med 8 : 217 –222,1991
- Pedersen-Bjergaard U, Pramming S, Heller SR Wallace TM, Rasmussen AK, Jorgensen HV, Matthews DR, Hougaard P, Thorsteinsson B: Severe hypoglycemia in 1076 adult patients with type 1 diabetes: influence of risk markers and selection. Diabetes Metab Res Rev 20 : 479 –486,2004
- Gold AE, MacLeod KM, Frier BM: Frequency of severe hypoglycemia in patients with type 1 diabetes with impaired awareness of hypoglycemia. Diabetes Care 17 : 697 –703,1994
- MacLeod KM, Hepburn DA, Frier BM: Frequency and morbidity of severe hypoglycaemia in insulin-treated diabetic patients. Diabet Med 10 : 238 –245,1993
- Τer Braak EWMT, Appelman AMMF, van de Laak M, Stolk RP, van Haeften TW, Erkelens DW: Clinical characteristics of type 1 diabetic patients with and without severe hypoglycemia. Diabetes Care 23 : 1467 –1471,2000
- Gold AE, MacLeod KM, Frier BM: Frequency of severe hypoglycemia in patients with type 1 diabetes with impaired awareness of hypoglycemia. Diabetes Care 17 : 697 –703,1994
- Frier BM: Hypoglycaemia in the diabetic adult. Baillieres Clin Endocrinol Metab 7 : 567 –623,1993
- United Kingdom Prospective Diabetes Study Group: A 6 year randomised controlled trial comparing sulfonylurea, insulin and metformin therapy in patients with newly diagnosed type 2 diabetes that could not be controlled with diet therapy (UKPDS 24). Ann Intern Med 128 : 165 –175,1998
- United Kingdom Prospective Diabetes Study Group: Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS 33). Lancet 352 : 837 –852,1998
- Miller CD, Philips LS, Ziemer DC, Gallina DL, Cook CB, El-Kebbi IM: Hypoglycemia in patients with type 2 diabetes mellitus. Arch Intern Med 161 : 1653 –1659,2001
- "FDA approves first treatment for severe hypoglycemia that can be administered without an injection". FDA. 11 September 2019. Retrieved 11 November 2019.
- American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes–2019. Diabetes Care. 2019;42(suppl 1):S1-S193.
- Κατευθυντήριες Οδηγίες Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας 2020, https://drive.google.com/file/d/1L-zjpv1cYIWlItTDvlW_ljZR4q7esZkx/view?usp=sharing Last accessed 20,02,2020
