Το οξειδωτικό στρες αποτελεί μία πολύ σημαντική παράμετρο όταν αναφερόμαστε σε ζητήματα υπογονιμότητας, επηρεάζοντας τόσο τα ωάρια όσο και τα σπερματοζωάρια, και ως αποτέλεσμα τη συνολική αναπαραγωγική ικανότητα. Το οξειδωτικό στρες αναφέρεται σε αυξημένα ενδοκυτταρικά επίπεδα αντιδραστικών ειδών οξυγόνου ROS (ένας τύπος ασταθούς μορίου που περιέχει οξυγόνο και που αντιδρά εύκολα με άλλα μόρια σε ένα κύτταρο) που προκαλούν βλάβη στα λιπίδια, τις πρωτεΐνες και το DNA.

Το οξειδωτικό στρες εμπλέκεται στην παθοφυσιολογία πολλών αναπαραγωγικών επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της υπογονιμότητας (σύνδρομο πολυκυστικων ωοθηκών, ενδομητρίωση), της αποβολής, της προεκλαμψίας,  και του πρόωρου τοκετού.

Το ίδιο ισχύει και για το αντρικό αναπαραγωγικό σύστημα, όπως η εξασθένιση των σπερματοζωαρίων, η δυσλειτουργία του σπέρματος και ο κατακερματισμός του DNA του σπέρματος.

Παράγοντες όπως το lifestyle, οι διατροφικές συνήθειες, οι εξωγενείς τοξίνες, το άγχος, η προχωρημένη ηλικία, η μειωμένη φυσική άσκηση, η έντονη χρήση του κινητού τηλεφώνου και η αυξημένη λήψη καφεΐνης προκαλούν υπερπαραγωγή ελεύθερων ριζών λειτουργώντας αρνητικά στη γονιμότητα. Διάφοροι ακόμη παράγοντες που ευθύνονται για διαταραχές της γονιμότητας, όπως η παχυσαρκία, ο υποσιτισμός, το κάπνισμα, το αλκοόλ και χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα, συνδέονται επίσης με το οξειδωτικό στρες.

Τα προβλήματα υπογονιμότητας λόγω οξειδωτικού στρες μπορούν να αντιμετωπιστούν με την αλλαγή στον τρόπο ζωής αλλά και τη  χορήγηση εξειδικευμένων αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων.

Πώς το οξειδωτικό στρες συνδέεται με την ποιότητα ωαρίων και πώς με του σπέρματος;

Σημαντικές επιπλοκές που οφείλονται στο οξειδωτικό στρες και αφορούν την ανδρική υπογονιμότητα είναι:

• Εξασθένιση των σπερματοζωαρίων (κινητικότητα και ζωτικότητα)
• Δυσλειτουργία των σπερματοζωαρίων
• Κατακερματισμός του DNA του σπέρματος

Τα εξασθενημένα σπερματοζωάρια αποτελούν μία από τις κύριες αιτίες υπογονιμότητας. Έχει τεκμηριωθεί ότι το μέρος των σπερματοζωαρίων, το οποίο περιέχει αλληλουχίες DNA συνδεδεμένες με ιστόνες, όπως τελομερή και υποκινητές γονιδίων για την εμβρυϊκή ανάπτυξη, διατρέχουν συχνά υψηλό κίνδυνο οξειδωτικού στρες, οδηγώντας σε υπογονιμότητα. Ακόμη, ο μηχανισμός της δυσλειτουργίας του σπέρματος σχετίζεται με το οξειδωτικό στρες, το οποίο προκαλεί παραμόρφωση της ακεραιότητας του DNA του, καταστρέφοντας τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια που υπάρχουν στην πλασματική μεμβράνη των σπερματοζωαρίων. Αυτό έχει αρνητική επίδραση στη ρευστότητα και τη διαπερατότητα της μεμβράνης των σπερματοζωαρίων, οδηγώντας σε υπογονιμότητα.

Η επίδραση του οξειδωτικού στρες στην ποιότητα του σπέρματος έχει μελετηθεί εκτενώς και εκτιμάται ότι είναι το πρόβλημα στο 25 μέχρι και το 87% των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας.

Σημαντικές επιπλοκές που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες και αφορούν τη γυναικεία υπογονιμότητα είναι:

• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ ή PCOS)
• Ενδομητρίωση
• Επιπλοκές της εγκυμοσύνης

Οξειδωτικό στρες και Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Το οξειδωτικό στρες σχετίζεται άμεσα με το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών. Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι μία από τις πιο κοινές ορμονικές διαταραχές, που εμφανίζεται στο 5-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Το οξειδωτικό στρες αναγνωρίζεται πλέον ότι παίζει κεντρικό ρόλο στην παθοφυσιολογία πολλών διαφορετικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένου του ΣΠΩ. Αν και η παραγωγή και ο πολλαπλασιασμός ενδοκυττάριων αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS) ελέγχονται από πολύπλοκα αντιοξειδωτικά ενζυματικά και μη ενζυματικά συστήματα, η κατανόηση των μηχανισμών του οξειδωτικού στρες είναι σημαντική για την ανάπτυξη στρατηγικών για την πρόληψη και τη θεραπεία του ΣΠΩ.

Οξειδωτικό στρες και ενδομητρίωση

Ακόμη, το οξειδωτικό στρες συνδέεται με την ενδομητρίωση, η οποία εντοπίζεται συνήθως στην κάτω κοιλιακή χώρα ή στην πύελο, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα σημεία του σώματος. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση συχνά υποφέρουν από πόνο στην κάτω κοιλιακή χώρα, πόνο κατά την περίοδο ή πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή και μπορεί να αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να μείνουν έγκυες. Ωστόσο, ορισμένες γυναίκες με ενδομητρίωση, μπορεί να είναι ασυμπτωματικές.

Η συσχέτιση μεταξύ ενδομητρίωσης και υπογονιμότητας έχει καθιερωθεί στη βιβλιογραφία. Το μηνιαίο ποσοστό γονιμότητας σε υπογόνιμες γυναίκες με ενδομητρίωση είναι από 2 έως 10%, ενώ στις υγιείς γυναίκες το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 15 και 20%. Στη βιβλιογραφία, εξηγείται καλά πώς το οξειδωτικό στρες μπορεί να επηρεάσει μια ποικιλία φυσιολογικών λειτουργιών όπως η ωρίμανση των ωαρίων, η στεροειδογένεση, η ωοθυλακιορρηξία, ο σχηματισμός βλαστοκύστης, η ωχρινοποίηση, η εμφύτευση του εμβρύου και η συντήρηση της κύησης. Το οξειδωτικό στρες επηρεάζει τη γονιμότητα σε γυναίκες με ενδομητρίωση που μένουν έγκυες είτε φυσικά είτε με κάποια μέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής. Η ανισορροπία μεταξύ των ROS και των αντιοξειδωτικών μηχανισμών οδηγεί σε κατάσταση οξειδωτικού στρες στο περιτοναϊκό περιβάλλον, στο ωοθυλακιακό υγρό και στο περιβάλλον των ωοθηκών, γεγονός που μπορεί εν μέρει να εξηγήσει την κατάσταση υπογονιμότητας που σχετίζεται με την ενδομητρίωση.

Διάφορες ενδείξεις υποστηρίζουν το ρόλο του οξειδωτικού στρες στην ανάπτυξη και εξέλιξη της ενδομητρίωσης. Αυτή η παρατήρηση μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την αξιολόγηση των θεραπευτικών προσεγγίσεων που στοχεύουν στην οξειδωτική ανισορροπία: η κατάσταση του οξειδωτικού στρες μπορεί να αντιπροσωπεύει το κλειδί για τη θεραπεία και, τελικά, την πρόληψη της ενδομητρίωσης. Ειδικότερα, στο μέλλον, οι κλινικές δοκιμές θα βοηθήσουν στην καλύτερη αποσαφήνιση της αποτελεσματικότητας των αντιοξειδωτικών ως πιθανών θεραπειών για την ενδομητρίωση.

Οξειδωτικό στρες και επιπλοκές της εγκυμοσύνης

Σύμφωνα με μελέτες το οξειδωτικό στρες φαίνεται πως είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένο με ανωμαλίες τόσο στην έγκυο μητέρα όσο και την εμβρυϊκή ανάπτυξη, επηρεάζοντας αρνητικά την ομαλή έκβαση μίας κύησης μέσα από πολύπλοκους μηχανισμούς

Σε γενικές γραμμές, οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα και σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες είναι:

• Ηλικία
• Σωματικό βάρος
• Παράγοντες του τρόπου ζωής (κακή διατροφή, τσιγάρο, αλκοόλ, ναρκωτικά)
• Περιβαλλοντικές και επαγγελματικές εκθέσεις (έκθεση σε παρασιτοκτόνα, χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές κλπ).

Τρόπος αντιμετώπισης

Μέτρηση οξειδωτικού στρες και ανάλογα με τα αποτελέσματα συστήνεται  υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής , ειδική αντιοξειδωτική διατροφή και ειδικά αντιοξειδωτικά μικροθρεπτικά συστατικά, Ω3 λιπαρά, συνένζυμο Q10 κλπ