Οι δύο κύριες μεταβολικές ορμόνες που εκκρίνει ο θυρεοειδής είναι:

• Η Τ4 (Θυροξίνη)
   
• Η Τ3 (Τρι-ιωδο-θυρονίνη)

 

Από τις δύο ορμόνες, η δραστική είναι η Τ3 και επηρεάζει σχεδόν κάθε κύτταρο και μεταβολική διαδικασία μέσα στο σώμα όπως:

• Την αποθήκευση και την καύση του λίπους   
• Την κινητικότητα του εντέρου
• Την ανάπτυξη
• Την καρδιακή λειτουργία  
• Τα επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα
• Την παραγωγή του αίματος
• Την ανάπτυξη των τριχών
• Τη γονιμότητα
• Τη διαδικασία της πέψης
• Τη νεφρική λειτουργία
•  Την έμμηνο ρύση
• Τη θερμοκρασία του σώματος
• Τη διάσπαση και το μεταβολισμό των υδατανθράκων
• Τη σεξουαλική δραστηριότητα
• Τον ύπνο
• Τη συναισθηματική διάθεση
• Την παραγωγή ενέργειας στους μύες 

Ο θυρεοειδής εκκρίνει κυρίως την αδρανή ορμόνη Τ4, η οποία στη συνέχεια μετατρέπεται σε Τ3, ανάλογα με τις συνθήκες και τις ανάγκες των κυττάρων.
Όταν ο θυρεοειδής δυσλειτουργεί παράγονται μεγαλύτερες ή μικρότερες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών, από όσες χρειάζονται για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού.  Ανάλογα με το αν ο θυρεοειδής υπερ-λειτουργεί ή υπο-λειτουργεί, μπορεί ένα άτομο  να εμφανίζει υπερένταση ή κόπωση, αύξηση ή μείωση βάρους, γαστρεντερικές διαταραχές.  Οι γυναίκες συνήθως μπορεί να αναπτύξουν κάποιο νόσημα του θυρεοειδή, μετά την κύηση ή μετά την εμμηνόπαυση.
 
 
Εγκέφαλος – Θυρεοειδής
 
Οι εντολές για την έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών από τον θυρεοειδή αδένα δίδονται από τον εγκέφαλο. Η ορμόνη που ρυθμίζει την έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών, είναι η TSH (Thyroid Stimulating Hormone) και εκκρίνεται από την υπόφυση- που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου.
Υψηλές τιμές TSH, υποδηλώνουν ότι ο θυρεοειδής υπολειτουργεί – υποθυρεοειδισμός. Ενώ όταν έχουμε πολύ χαμηλά επίπεδα TSH, αυτό σημαίνει ότι ο θυρεοειδής υπερ-λειτουργεί – υπερθυρεοδισμός.Η επικοινωνία με τον εγκέφαλο και το ορμονικό σύστημα είναι αμφίδρομη. Ο θυρεοειδής, αλληλοεπιδρά μέσω νευρικών και ορμονικών οδών, με το φλοιό του εγκεφάλου, ενώ επηρεάζει και επηρεάζεται από τις ορμόνες του στρες (αδρεναλίνη, κορτιζόλη, ντοπαμίνη).

 
 
Θυρεοειδής & Στρες
 
Ο όρος στρες αναφέρεται τόσο στο σωματικό όσο και στο ψυχικό στρες. Οποιαδήποτε αλλαγή ή έντονη δυσκολία, που αναγκάζει το σώμα να προσαρμοστεί, ορίζεται ως στρες όπως οι αλλαγές θερμοκρασίας, οι  ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, η έκθεση σε τοξικές χημικές ενώσεις ( κάπνισμα, αλκοόλ, οι συναισθηματικές απώλειες, η αυξημένο οξειδωτικό στρες, είναι μερικά παραδείγματα στρες^3,4,5.
 
Ο θυρεοειδής είναι ευάλωτος στο στρες, καθώς η λειτουργία του αλλάζει άμεσα υπό συνθήκες στρες. Συναισθηματικές, ορμονικές και μεταβολικές αλλαγές, προκαλούν αλλαγές και στη θυρεοειδική λειτουργία. Χρόνια συναισθηματικά, μεταβολικά ή άλλα είδη στρες μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση στο θυρεοειδή^5,6.
Ο θυρεοειδής αδένας, ρυθμίζει συνεχώς το μεταβολισμό και κυρίως την ταχύτητα που γίνονται οι μεταβολικές διεργασίες
Η μειωμένη λειτουργία του θυρεοειδή και η επιβράδυνση του μεταβολισμού, ονομάζεται  υπο-θυρεοειδισμός και εμφανίζεται με κούραση, δυσανεξία στο κρύο, μελαγχολία και αύξηση βάρους κλπ

Η αυξημένη λειτουργία- υπερλειτουργία του θυρεοειδούς, ονομάζεται υπερ-θυρεοειδισμός και  εμφανίζεται με συμπτώματα όπως υπερένταση, απώλεια βάρους, ταχυκαρδία, δυσανεξία στη ζέστη και γενικά συμπτώματα που συνδέονται με αυξημένο μεταβολισμό.Αποκλίσεις από τον τρόπο ζωής και διατροφής, για τον οποίο είναι γενετικά προγραμματισμένος ο ανθρώπινος οργανισμός, είναι οι βασικοί παράγοντες στην εμφάνιση των νοσημάτων του θυρεοειδούς.

Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και σεληνίου, η έλλειψη ιωδίου αλλά και η επιβάρυνση του οργανισμού από βιομηχανικά χημικά  και βαρέα μέταλλα που διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα, αλλά και ορισμένα φάρμακα, εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία του θυρεοειδή ^7,8,9,10

Άτομα που εμφανίζουν δυσλειτουργία του θυρεοειδή, έχουν αυξημένο κίνδυνο για αντίσταση στην ινσουλίνη και μεταβολικό σύνδρομο, επιδείνωση του μεταβολισμού των λιπιδίων, αυξημένο σωματικό βάρος και υπέρταση, τα οποία συνδυαστικά αυξάνουν σημαντικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο ¹¹

Θυρεοειδής και Μεταβολικό Στρες
 
 Ο θυρεοειδής είναι ένα από τους πιο ευαίσθητους αδένες στο στρες. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν στρες: μεταβολικοί, χημικοί, ψυχολογικοί, οξειδωτικοί και άλλοι^3,4,5.   

Το μεταβολικό στρες, είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη νοσημάτων του θυρεοειδούς. Ως μεταβολικό στρες, ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός πιέζεται, λόγω μεταβολικών διαταραχών και ελλείψεων βασικών μικροθρεπτικών συστατικών^12,13.
Η μακροχρόνια ανάγκη παρέμβασης και υπερ-λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα, οδηγεί σε αλλοίωση, τόσο της λειτουργίας, όσο και της δομής του.
Η καταστροφή του αδένα , προκαλείται και από τον ίδιο τον οργανισμό, όπου σταδιακά θα οδηγήσει σε υπολειτουργία του αδένα και ενδεχομένως σε χρόνιες παθήσεις, όπως όζους, υπερθυρεοειδισμό (νόσο του Graves), θυρεοειδίτιδα Hashimoto , υποθυρεοειδισμό και βρογχοκήλη  με ανάγκη για φαρμακευτική παρέμβαση.
  
Ο θυρεοειδής σταδιακά καταβάλλεται, στην προσπάθειά του να ενεργοποιήσει ένα μεταβολισμό που δεν λειτουργεί σωστά. Το πρόβλημα όμως, δεν αφορά στο θυρεοειδή, αλλά στον ίδιο το μεταβολισμό και τους παράγοντες που τον ρυθμίζουν.
 
Σε αυτό το σημείο, η εξωγενής χορήγηση ορμονών(θυροξίνης), μπορεί να βελτιώσει την κλινική εικόνα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Ωστόσο, μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς, ότι η προσαρμογή που γίνεται στη φαρμακευτική αγωγή 2-3 φορές το χρόνο, δεν μπορεί να υποκαταστήσει πλήρως τη συνεχή και ακριβή ρύθμιση που κάνει το ανθρώπινο σώμα, με αποκρίσεις που γίνονται και σε χρονικό διάστημα δευτερολέπτων.
Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να κάνουμε ότι είναι δυνατόν, ώστε να διατηρηθεί οποιαδήποτε υπολειπόμενη λειτουργία του αδένα, που να επιτρέπει στον οργανισμό να προσαρμόζεται μεταβολικά σε αυτές τις αλλαγές.Η ουσιαστική λύση είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού και η αποκατάσταση των μεταβολικών παραγόντων, που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της θυρεοειδικής νόσου.


Τρόποι αντιμετώπισης

η Χορήγηση  φαρμακευτικής αγωγής, η  αντιμετώπιση των υποκείμενων μεταβολικών προβλημάτων του θυρεοειδούς και η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού είναι:

• Η διατήρηση ιδανικών επιπέδων βιταμίνης D. Η βιταμίνη D, βελτιώνει την έκφραση των γονιδίων και είναι απαραίτητη στην ομαλή θυρεοειδική λειτουργία¹⁴
   
• Η διατήρηση φυσιολογικού βάρους με χαμηλά επίπεδα ινσουλίνης. Η αυξημένη ινσουλίνη αποσταθεροποιεί όλο το ορμονικό σύστημα και εμποδίζει την μετατροπή της Τ4 σε ενεργό Τ3.
   
• Η διόρθωση ελλείψεων μικροθρεπτικών συστατικών όπως το ιώδιο, το σελήνιο, ο σίδηρος και το μαγνήσιο είναι στοιχεία ζωτικής σημασίας για την ομαλή λειτουργία του θυρεοειδούς ¹⁵
   
• Ο εντοπισμός και η διαχείριση του μεταβολικού στρες. ¹⁵ 
• Η άσκηση, μειώνει τα επίπεδα αδρεναλίνηςκαι κορτιζόλης, μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και βοηθά στον έλεγχο του σωματικού βάρους.Άφθονη πρόσληψη νερού κατά προτίμηση από πηγή ή φίλτρου. H κατανάλωση χλωριωμένου και φθοριωμένου νερού μπορεί να προκαλέσει υποθυρεοειδισμό ή υπολειτουργία του θυρεοειδούς και αυτό επειδή το χλώριο, το φθόριο και το βρώμιο ανήκουν στην ίδια κατηγορία με το ιώδιο και απομακρύνουν το ιώδιο από τον θυρεοειδή αδένα.
• Η αφυδάτωση ακόμη και σε μικρό βαθμό μπορεί να μειώσει τη λειτουργία του μεταβολισμού κατά 40%.
               
• Η μείωση του συναισθηματικού στρες όσο είναι εφικτό. 
• Σωστή διατροφή 

Διατροφή και θυρεοειδική λειτουργία

Μια κοινή αλλά λανθασμένη αντίληψη είναι ότι ο υποθυρεοειδισμός είναι μια πάθηση που σχετίζεται με την αύξηση του σωματικού βάρους. Γνωρίζουμε καλά ότι ο υποθυρεοειδισμός ΔΕΝ προκαλεί αύξηση βάρους παρά μόνο 2-3 kg αλλά δυσκολία στην απώλεια του.

Είναι γνωστό ότι πολλά ιχνοστοιχεία παίζουν ρόλο στη βελτίωση της λειτουργίας του θυρεοειδούς. Επιπλέον, συγκεκριμένα συστατικά στις τροφές μπορούν είτε να αυξήσουν είτε να μειώσουν τη δραστικότητα των ιχνοστοιχείων αυτών. Έτσι, η κατανάλωσή τους μπορεί επίσης να επηρεάσει έμμεσα τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών.

Θρεπτικά συστατικά που επηρεάζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς

Το πιο γνωστό ιχνοστοιχείο που σχετίζεται με την υγεία του θυρεοειδούς είναι το ιώδιο. Αυτό  είναι απαραίτητο για τη σύνθεση ορμονών θυρεοειδούς. Η συνιστώμενη ποσότητα ιωδίου είναι:

• 150 μg ημερησίως σε ενήλικες
• 220 μg ημερησίως στις εγκύους
• 290 μg ημερησίως στις θηλάζουσες γυναίκες

Οι διατροφικές πηγές ιωδίου περιλαμβάνουν:

• Το ιωδιούχο αλάτι
• Τα θαλασσινά (συμπεριλαμβανομένων και των ψαριών)
• Κάποια είδη ψωμιού και σπόρων
• Ωστόσο να έχετε υπόψη ότι οι υπερβολικές τιμές ιωδίου μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές θυρεοειδούς

Το σελήνιο είναι ένα ακόμα ιχνοστοιχείο, το οποίο μπορεί να είναι σημαντικό για το μεταβολισμό της θυρεοειδικής ορμόνης. Η συνιστώμενη ποσότητα σεληνίου σε άνδρες και γυναίκες (μη εγκύους και μη θηλάζουσες) είναι 55 μg.

Τα τρόφιμα που περιέχουν τις μεγαλύτερες ποσότητες σεληνίου είναι:

 τα θαλασσινά και ψαρια, τα κρέατα

 τα ψωμιά

 οι σπόροικαι ξηροί καρποί(κυρίως το brazil nut)

 τα πουλερικά και τα αυγά

 Τα φιστίκια Βραζιλίας είναι επίσης πλούσια σε σελήνιο, καθώς ένα μόνο φιστίκι παρέχει έως και 140 μg σεληνίου.
O θυρεοειδής περιέχει την υψηλότερη ποσότητα σεληνίου στο σώμα. Έτσι, το συμπλήρωμα σεληνίου συνήθως δε συστήνεται για σκοπούς διατήρησης της υγείας του θυρεοειδούς, με εξαίρεση τα άτομα με χρόνια θυρεοειδίτιδα (HASHIMOTO) ή ήπια νόσο  Graves. Σε αυτούς τους ασθενείς, συνιστώνται 200 μg σεληνίου ημερησίως

Φαίνεται ότι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το μαγνήσιο ενέχονται  στην παραγωγή και το μεταβολισμό των θυρεοειδικών ορμονών  

Η ινδική καρύδα

οι περισσότεροι άνθρωποι είναι επηρεασμένοι από την αρνητική προπαγάνδα εναντίον της ινδικής καρύδας και λησμονούν τις θαυμαστές ιδιότητες της.

 Το καγιέν

Αυτό το μπαχαρικό συμβάλλει στην καταπολέμηση του υποθυρεοειδισμού ενώ παράλληλα είναι πολύτιμο για όσους θέλουν να χάσουν βάρος. Σύμφωνα με Ορισμένες έρευνες αυξάνει  τον μεταβολισμό κατά 25%. Όντας  αγγειοδιασταλτικό το καγιέν διεγείρει την κυκλοφορία και μειώνει την πίεση του αίματος.  επίσης είναι ήπιο αναλγητικό και θεωρείται αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση του πονοκέφαλου και της αρθρίτιδας. 

Τα ραπανάκια

Τα ραπανάκια αυξάνουν τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών εάν εκκρίνονται σε χαμηλές τιμές και τα μειώνουν εάν εκκρίνονται  σε υπερβολικά υψηλές. Ρυθμίζει την ποσότητα ασβεστίου που εκκρίνεται στο αίμα και επηρεάζει την ποσότητα ασβεστίου που εναποτίθεται στα οστά. Στη Ρωσία πολλοί γιατροί χρησιμοποιούν τα ραπανάκια για την καταπολέμηση του υποθυρεοειδισμού και υπερθυρεοειδισμου εδώ και δεκαετίες

Tυροσίνη

Το αμινοξύ τυροσίνη δύναται να ληφθεί ως συμπλήρωμα για την τη διέγερση του θυρεοειδούς αδένα. Η τυροσίνη είναι υδροδιαλυτή  και είναι ασφαλής μέχρι έως και 7γρ. την ημέρα. Οι ποσότητες που οργανισμός κρίνει περιττές αποβάλλονται δια της ούρησης. Συνιστώμενη δόση είναι 1-2γρ κάθε πρωί. Αν την πάρετε  μετά το μεσημέρι μπορεί να προκαλέσει αυπνία και ένταση.

 Καλές πηγές της τυροσίνης είναι:

 τα αμύγδαλα

 το αβοκάντο

 τα φασόλια

 ο κολοκυθόσπορος

 το σουσάμι

 τα αυγά και τα ψάρια

Αν την πάρετε ως συμπλήρωμα είναι προτιμότερο να αποφεύγετε την καφεΐνη αφού συνδυασμός τυροσίνης και καφεΐνης προκαλεί υπερδιέγερση. Εννοείται κατόπιν σύστασης του θεράποντα ενδοκρινολόγου σας.

 Βασικά θρεπτικά συστατικά για τον υποθυρεοειδισμό είναι ο ψευδάργυρος, σελήνιο, βιταμίνη C και η βιταμίνη Ε. 

Ειδική διατροφή για τον υπερθυρεοειδισμό:

Αποφυγή πάσης φύσεως διεγερτικά, περιλαμβάνονται η καφεΐνη, η σοκολάτα, τα  ανθρακούχα ροφήματα, το  αλκοόλ, το  κάπνισμα και προϊόντα που περιέχουν ιώδιο όπως είναι το θαλασσινό αλάτι τα φύκια. Επίσης ορισμένα σημαντικά αντιβηχικά φάρμακα,  χάπια με βιταμίνες και αντηλιακές λοσιόν.

Αποφυγή επίσης τροφών που περιέχουν τυροσίνη. Η  τυροσίνη είναι ένα αμινοξύ το οποίο είναι πρόδρομος της Τ3 και Τ4 θυροξίνης. Αν ο θυρεοειδής σας υπερλειτουργεί αποφύγετε όλες τις τροφές που είναι πλούσιες σε τυροσίνη. Το χοιρινό κρέας έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα τυροσίνης. Ακολουθούν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αμύγδαλα, το αβοκάντο, τα φασόλια ο κολοκυθόσπορος και το σουσάμι που  πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο.

Τροφές για καταπολέμηση του υπερθυρεοειδισμού

1. Οι βρογχοκηλογόνες τροφές
2. Το θυμάρι,
3. Τα ραπανάκια

Αποφυγήν τροφών εάν κάποιος πάσχει από  υποθυρεοειδισμό, υπερθυρεοειδισμό

1.Σταυρανθή λαχανικά

Η επαρκής πρόσληψη ιωδίου θεωρείται πολύ σημαντική για την εξασφάλιση της φυσιολογικής παραγωγής θυρεοειδικών ορμονών. Καθώς τα σταυρανθή λαχανικά περιέχουν ενώσεις που μπορούν να εμποδίσουν τη διαθεσιμότητα ιωδίου για τον θυρεοειδή αδένα, η κατανάλωσή τους σε υψηλές ποσότητες έχει θεωρηθεί ότι οδηγεί σε υποθυρεοειδισμό. Είναι σημαντικό να τονίσω ότι θα πρέπει κάποιος να καταναλώσει πολύ μεγάλες ποσότητες για να επηρεασθεί η θυρεοειδική λειτουργία. Στην ουσία δεν τα αποφεύγουμε όταν οι ποσότητες είναι φυσιολογικές.

  Παραδείγματα σταυρανθών λαχανικών είναι:

• Μπρόκολο
• Λάχανο
• Λαχανάκια Βρυξελλών
• Γογγύλια
• Κουνουπίδι
• Κινέζικα χόρτα

Τα σταυρανθή λαχανικά έχουν πολύ υψηλή διατροφική αξία και πρέπει να καταναλώνονται τακτικά, αλλά με μέτρο.

Από τα διαθέσιμα στοιχεία, κρίνεται σημαντικό να ακολουθείται μία σωστή διατροφή, η οποία περιλαμβάνει λαχανικά που ωφελούν γενικότερα την υγεία, αλλά όχι σε υπερβολικές ποσότητες. Αυτό αφορά τόσο το γενικό πληθυσμό όσο και άτομα με διαγνωσμένο υποθυρεοειδισμό.

2. 2. Διατροφικά προϊόντα σόγιας, όπως είναι:

• Το γάλα σόγιας
• Το τόφου
• Η σάλτσα σόγιας
• Το Τεμπε
• Το Μίσο

περιέχουν ισοφλαβόνες. Μέσω της ανασταλτικής δράσης της ισοφλαβόνης στην υπεροξειδάση του θυρεοειδούς (σημαντικό συστατικό στη διαδικασία σύνθεσης της θυρεοειδικής ορμόνης), είναι πιθανό η κατανάλωση σόγιας να οδηγήσει επίσης σε υποθυρεοειδισμό. Πολλές μελέτες δεν αποδεικνύουν αρνητικές επιπτώσεις από την κατανάλωση σόγιας. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η επαρκής λήψη ιωδίου στα άτομα που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα προϊόντων σόγιας.

3. 3. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο καφές μειώνει την απορρόφηση της λεβοθυροξίνης σε άτομα που ακολουθούν θεραπεία για υποθυρεοειδισμό. Συνεπώς, αυτό το φάρμακο πρέπει να λαμβάνεται χωριστά πριν από την κατανάλωση καφέ.

Αν παρουσιάζετε κάποιο χρόνιο πρόβλημα με το θυρεοειδή σας δεν θα πρέπει να λαμβάνετε βιταμίνες ή ιχνοστοιχεία για μεγάλο χρονικό διάστημα αν δεν έχετε τη σύμφωνη γνώμη του Ενδοκρινολόγου σας. Ακόμα αν έχετε απορία για τη σύσταση της τροφής σας θα πρέπει να το συζητήσετε μαζί του.

Βιβλιογραφία

1. 1. Thyroid Disease, U.S. Department of Health & Human Services. Date accessed 19 July 19, 2020.  
2. 2. Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology, 14th Edition Author: John E. Hall, Elsevier 06/2020
3. 3.   Oxidative stress in hypothyroid patients and the role of antioxidant supplementation. Chakrabarti SK, Ghosh S, Banerjee S, Mukherjee S, Chowdhury S.. Indian J Endocrinol Metab. 2016 Sep-Oct;20(5):674-678.

4.Enhanced oxidative stress in Hashimoto's thyroiditis: inter-relationships to biomarkers of thyroid function. Rostami R, Aghasi MR, Mohammadi A, Nourooz-Zadeh J. Clin Biochem. 2013 Mar

5. 5. Mechanisms in endocrinology. Role of emotional stress in the pathophysiology of Graves' disease Géraldine Falgarone et. al. Eur J Endocrinol. Jan 2013.
6. 6. Emotions and the thyroid gland: A critical appraisal. John G.Gibson. Volume 6, Issue 2, April–June 1962, Pages 93-116
7. 7. The menace of endocrine disruptors on thyroid hormone physiology and their impact on intrauterine development George Mastorakos, Eftychia I. Karoutsou, Maria Mizamtsidi, G.Creatsas.Endocr (2007) 31:219–237

 The Role of Vitamin D in Thyroid Diseases Dohee Kim. Int J Mol Sci . 2017 Sep.

8. 8. Immunomodulatory Effects of Vitamin D in Thyroid Diseases Chiara Mele et. al. Nutrients . 2020 May.

9.Selenium in thyroid disorders — essential knowledge for clinicians. Kristian Hillert Winther et. al. Nature Reviews Endocrinology (2020).

10.Thyroid Function Disruptors: from nature to chemicals Karen J Oliveira et. al. J Mol Endocrinol . 2018 Jul.

11. 11. Thyroid dysfunction in metabolic syndrome patients and its relationship with components of metabolic syndrome. Saroj Khatiwada. Clin Diabetes Endocrinol. 2016. Springer Nature.
12. 12. Role of Iodine, Selenium and Other Micronutrients in Thyroid Function and Disorders Vincenzo Triggiani,, Emilio Tafaro , Vito Angelo Giagulli , et al. Endocrine, Metabolic & Immune Disorders - Drug Targets, 2009, 9, 277-294
13. 13. Babiker, Amir et al. “The role of micronutrients in thyroid dysfunction.” Sudanese journal of paediatricsvol. 20,1 (2020): 13-19.
14. 14. Kim D. The Role of Vitamin D in Thyroid Diseases. Int J Mol Sci. 2017;18(9):1949. Published 2017 Sep 12.

15 The vitamin D receptor: new paradigms for the regulation of gene expression by 1,25-dihydroxyvitamin D(3) J Wesley Pike 1, Mark B Meyer. Endocrinol Metab Clin North Am . 2010.